Uitspraken van het BGH van 20.02.2025 – Az.: I ZR 16/24; I ZR 17/24; I ZR 18/24
De fabrikant van een bepaald type sandalen kan zich bij zijn sandalen niet op auteursrechtelijke bescherming beroepen. Dat heeft het Bundesgerichtshof (BGH) in drie procedures met uitspraken van 20 februari 2025 beslist (Az.: I ZR 16/24; I ZR 17/24; I ZR 18/24).
Het ontwerp van de betwiste sandalen is bekend. Een geregistreerd ontwerp kan echter slechts maximaal 25 jaar worden beschermd. Auteursrecht blijft daarentegen 70 jaar na de dood van de schepper bestaan. Daarom probeerde de fabrikant zijn sandalen auteursrechtelijk als werken van toegepaste kunst te laten beschermen. Auteursrechtelijke bescherming bestaat echter alleen als het werk een zekere geestelijke scheppingshoogte heeft, aldus het advocatenkantoor MTR Legal Rechtsanwälte, dat onder andere adviseert in IP-recht en auteursrecht.
De eis voor de scheppingshoogte voor werken van toegepaste kunst zag het BGH bij de betwiste sandalenmodellen niet vervuld.
Sandalen geen werken van toegepaste kunst
De eiser in de procedure was de fabrikant van bepaalde sandalenmodellen. Zij klaagde tegen andere bedrijven die vergelijkbare sandalen produceren en verkopen. Daarmee schonden ze het auteursrecht, aldus de eiser. Zij vorderde van de gedaagden een stakingsverzoek, informatie, schadevergoeding alsmede terugroeping en vernietiging van de sandalen.
Het OLG Keulen had de auteursrechtelijke bescherming van de sandalen als werken van toegepaste kunst met uitspraak van 26 januari 2024 ontkend (Az.: 6 U 85/23). De beroepen van de eiseres zijn nu door het BGH afgewezen. Het bevestigde dat de sandalen geen werken van toegepaste kunst in de zin van § 2 lid 1 nr. 4, lid 2 van de Auteurswet (UrhG) zijn.
Werk moet ontwerphoogte hebben
Ter onderbouwing verklaarden de rechters van Karlsruhe dat een voorwaarde voor auteursrechtelijke bescherming een ontwerpvrijheid is, die op artistieke wijze is gebruikt. Als het ontwerp echter wordt bepaald door technische vereisten, regels of andere verplichtingen, dan is een vrije en creatieve schepping uitgesloten.
Om auteursrechtelijk beschermd te zijn, moet een werk van toegepaste kunst, net als andere werken, een niet te geringe ontwerphoogte hebben. Puur ambachtelijk werk en gebruik van formele ontwerpelementen vallen niet onder het auteursrecht, aldus het BGH. Wil een werk auteursrechtelijke bescherming genieten, moet het een ontwerphoogte bereiken die individualiteit vertoont. Wie aanspraak maakt op auteursrechtelijke bescherming, moet ook kunnen aantonen dat deze ontwerphoogte is bereikt. Dit was volgens de rechters van Karlsruhe niet gelukt voor de eiser.
Artistieke creativiteit niet herkenbaar
De ontwerpelementen die de eiser naar voren heeft gebracht, lieten niet zien dat de bestaande ontwerpvrijheid in een dusdanige mate artistiek was benut, dat de sandalen auteursrechtelijk beschermd zouden zijn. Dit had het OLG Keulen al zonder juridische fouten erkend, maakte het BGH duidelijk.
In tegenstelling tot design moet bij werken van toegepaste kunst een artistieke creativiteit herkenbaar zijn en moet de vormgeving niet alleen functioneel zijn.
Auteursrechtelijke bescherming tegen nabootsingen
Aangezien auteursrechtelijke bescherming ook 70 jaar na de dood van de fabrikant bestaat, is het een krachtig instrument om zich tegen nabootsingen te verweren. Alledaagse voorwerpen zoals schoenen kunnen in principe wel werken van toegepaste kunst zijn en daardoor auteursrechtelijke bescherming genieten. Dan moet echter bij het ontwerp een artistiek idee herkenbaar zijn, zoals de uitspraak van het BGH laat zien. De beslissing maakt verder duidelijk dat fabrikanten er niet op moeten vertrouwen dat aan het einde van de ontwerpbescherming het auteursrecht helpt om hun producten tegen nabootsers te beschermen.
Om een werk auteursrechtelijke bescherming te laten genieten, moet het ontspruiten uit een persoonlijke geestelijke schepping. De vereisten voor de ontwerphoogte zijn daarbij niet al te hoog. Niet elke persoonlijke schepping geniet echter ook auteursrechtelijke bescherming. De uitspraak van het BGH toont aan dat een mate van creativiteit herkenbaar moet zijn, zodat gebruiksvoorwerpen als werken van toegepaste kunst auteursrechtelijk beschermd kunnen zijn.
MTR Legal Rechtsanwälte adviseert op het gebied van auteursrecht en andere onderwerpen van het IP-recht.
Neem gerust contact met ons op!
