OLG Monachium o wydziedziczeniu z powodu małżeństwa
Swoboda testowania jest cenioną wartością. Ma jednak swoje granice. Zapis testamentowy jest nieważny, jeśli jest sprzeczny z dobrymi obyczajami. Gdzie przebiega granica między swobodą testowania a sprzecznością z dobrymi obyczajami, jest często kwestią sporną. OLG Monachium w postanowieniu z dn. 23 września 2024 r. orzekło, że spadkodawca mógł zagrozić wydziedziczeniem swojego syna w testamencie, jeśli ten poślubi swoją partnerkę (sygn. akt: 33 Wx 325/23).
Z pewnością nie są to dobre warunki startowe dla małżeństwa, gdy przyszła synowa lub zięć są zdecydowanie odrzucani przez teściów. Ci nie mogą co prawda uniemożliwić zawarcia małżeństwa, ale mogą wywrzeć presję i grozić wydziedziczeniem. Granica dobrych obyczajów nie została w tym przypadku przekroczona, jak jasno stwierdziło OLG Monachium. Tym samym zapis testamentowy jest ważny, zaznacza kancelaria MTR Legal , która doradza m.in. w zakresie prawa spadkowego.
Wydziedziczenie przy zawarciu małżeństwa
Spadkodawca w omawianej sprawie był odnoszącym sukcesy przedsiębiorcą w branży gastronomicznej. Był trzykrotnie żonaty i miał dwóch synów z różnych małżeństw. W swoim odręcznym testamencie z 2016 roku wyznaczył swoich synów na spadkobierców. W stosunku do syna z pierwszego małżeństwa dodał: „Jeśli mój syn A. poślubi swoją partnerkę C.L., zostanie wydziedziczony.” Syn poślubił swoją partnerkę w 2018 roku, a gdy ojciec zmarł cztery lata później, jego syn z drugiego małżeństwa złożył wniosek o stwierdzenie nabycia spadku jako jedyny spadkobierca. Uzasadnił to tym, że jego przyrodni brat został wydziedziczony poprzez małżeństwo.
Sąd spadkowy odrzucił wniosek, uznając wydziedziczenie za sprzeczne z dobrymi obyczajami. OLG Monachium podjęło jednak inną decyzję. Wydziedziczenie syna z pierwszego małżeństwa nie było sprzeczne z dobrymi obyczajami. Swoboda testowania spadkodawcy przeważała w tym przypadku. Fakt, że uzależnił spadek pierwszego syna od niezawarcia małżeństwa z partnerką, nie naruszał automatycznie jego wolności w zakresie zawarcia małżeństwa według artykułu 6 GG, stwierdziło OLG Monachium.
Swoboda testowania a wolność zawarcia małżeństwa
OLG stwierdził, że orzecznictwo dotyczące sprzeczności z dobrymi obyczajami w zapisach testamentowych jest niejednolite. W omawianej sprawie odpowiednia klauzula nie była sprzeczna z dobrymi obyczajami, lecz do zaakceptowania w ramach swobody testowania spadkodawcy. OLG Monachium wskazało, że warunek w testamencie wywarł tylko niewielką presję na syna z pierwszego małżeństwa. Spadkodawca wcześniej zapowiedział, że wydziedziczy swojego syna, jeśli ożeni się z ówczesną partnerką. Syn nie dał się jednak tym zrazić. Ponadto, spadkobierca powinien być świadomy, że mimo wszystko ma prawo do zachowku.
Gdyby ojciec nie groził wcześniej synowi wydziedziczeniem, to odpowiednia klauzula w testamencie nie mogłaby wywrzeć presji na syna w kwestii zawarcia małżeństwa – przynajmniej nie za życia spadkodawcy. Dlatego też punktem wyjścia do oceny sprzeczności z dobrymi obyczajami jest sama wypowiedź ojca, a nie jego zapis testamentowy.
Ojciec wykorzystał co prawda swoją swobodę testowania, aby wpłynąć na chronioną konstytucyjnie sferę życia syna, tj. wolność zawarcia małżeństwa. To jednak w rozważaniu pomiędzy prawami podstawowymi nie prowadzi do sprzeczności z dobrymi obyczajami, zaznaczyło OLG Monachium.
Prawo do zachowku pozostaje
Należy uwzględnić, że syn zachowuje swoje prawo do zachowku i wiedział o tym, gdy ojciec groził mu wydziedziczeniem. Nie wytworzono więc przed małżeństwem nadmiernej presji ekonomicznej. Ponadto syn po ślubie nadal pracował w zakładzie ojca. To również przemawiało przeciwko nadmiernej presji, kontynuował OLG. Spadkodawca chciał przez klauzulę przede wszystkim zapobiec wpływowi partnerki na utworzony przez niego zakład i w ten sposób zabezpieczyć swoje dzieło życia. Dlatego nie ma naruszenia dobrych obyczajów, stwierdziło OLG.
OLG Monachium swoją decyzją wzmocnił swobodę testowania. Granica dobrych obyczajów może jednak być przekroczona przez zapisy testamentowe. Dlatego w razie wątpliwości należy zasięgnąć porady prawnej.
MTR Legal doradza w kwestiach dotyczących Testamentów i umów dziedziczenia oraz innych tematów związanych z prawem spadkowym.
Zachęcamy do kontaktu z nami!
