Wyroki Sądu Najwyższego w sprawie opłat za przechowywanie – sygn. akt: XI ZR 61/23, XI ZR 65/23, XI ZR 161/23 oraz XI ZR 183/23
W długotrwałym okresie niskich stóp procentowych szereg banków zaczęło pobierać od swoich klientów tzw. opłaty za przechowywanie, czyli ujemne odsetki od depozytów. Takie opłaty za przechowywanie depozytów oszczędnościowych i rachunków dziennych są niedozwolone. Tak zdecydował Sąd Najwyższy w swoich wyrokach z dnia 4 lutego 2025 r. (sygn. akt: XI ZR 61/23, XI ZR 65/23, XI ZR 161/23 i XI ZR 183/23). Ponadto, ujemne odsetki mogą być również niedozwolone w przypadku rachunków bieżących, o ile bank nie sformułował odpowiednich zapisów umownych dla klienta jasno i jednoznacznie.
Przez długi czas panowało środowisko niskich stóp procentowych. Europejski Bank Centralny (EBC) rozpoczął w 2014 roku pobieranie ujemnych odsetek od depozytów. Różne banki i kasy oszczędnościowe przekazywały te dodatkowe koszty swoim klientom w formie opłat za przechowywanie depozytów. Dotyczyło to zarówno rachunków oszczędnościowych, jak i dziennych, a także rachunków bieżących. Praktyka banków polegająca na pobieraniu ujemnych odsetek była prawnie kontrowersyjna. Sąd Najwyższy opowiedział się po stronie klientów banków i wzmocnił ich prawa. Stwierdzili oni, że opłaty za przechowywanie depozytów na rachunkach dziennych i oszczędnościowych są niedozwolone, a także, że na rachunkach bieżących są dozwolone tylko warunkowo. Klienci banków dotknięci tymi opłatami mogą teraz żądać ich zwrotu od banku, jak informuje kancelaria prawna MTR Legal Rechtsanwälte, która m.in. doradza w zakresie prawa bankowego.
Ujemne odsetki na rachunkach oszczędnościowych i dziennych są niedozwolone
Sąd Najwyższy rozpatrywał pozwy niemieckiej federacji organizacji konsumenckich oraz organizacji konsumenckich z Saksonii i Hamburga. Uważały one, że pobierane opłaty za przechowywanie przez różne instytucje finansowe są niedozwolone. Ich pozwy były w dużej mierze skuteczne.
Opłaty za przechowywanie na rachunkach dziennych i oszczędnościowych stanowiły nieuzasadnioną dyskryminację klientów, co Sąd Najwyższy wyjaśnił. Depozyty na rachunkach dziennych i oszczędnościowych służyły nie tylko bezpiecznemu przechowywaniu środków, ale także celom inwestycyjnym i oszczędnościowym. Charakter ten był zmieniany przez pobieranie ujemnych odsetek, wbrew zasadom dobrej wiary, ze szkodą dla klientów, co jasno wskazali sędziowie w Karlsruhe.
Nieuzasadniona dyskryminacja klientów banków
Tak więc rachunek dzienny całkowicie traci swój cel oszczędnościowy i inwestycyjny, jeśli pobierana opłata za przechowywanie jest wyższa niż oprocentowanie depozytu. W efekcie prowadzi to do tego, że depozyt zostaje zredukowany, wyjaśnił Sąd Najwyższy. W przypadku depozytów oszczędnościowych celem było budowanie majątku średnio- i długoterminowego oraz ochrona przed inflacją poprzez odsetki. Cel ten jest jednak podważany przez pobieranie opłat za przechowywanie, ponieważ prowadzi to do obniżenia wysokości depozytu oszczędnościowego. To stanowi nieuzasadnioną dyskryminację konsumentów, którą nie można uzasadnić tym, że instytucje kredytowe musiały płacić ewentualne ujemne odsetki na swoje depozyty w banku centralnym od czerwca 2014 do lipca 2022 roku, jak stwierdził Sąd Najwyższy.
Opłaty za przechowywanie mogą być również niedozwolone w przypadku rachunku bieżącego
W przypadku rachunków bieżących sytuacja jest bardziej zróżnicowana. Tutaj pobieranie opłat za przechowywanie może być zasadniczo dozwolone. Klauzule w umowach dotyczących rachunków bieżących dotyczące pobierania opłat za przechowywanie są jednak niedozwolone wobec konsumentów, jeśli naruszają wymóg przejrzystości zgodnie z § 307 ust. 1 pkt 2 BGB, wyjaśnili sędziowie w Karlsruhe. Klauzule muszą informować klienta o wysokości opłaty za przechowywanie w taki sposób, aby mógł on rozpoznać swoje obciążenie ekonomiczne. Saldo rachunku bieżącego może ewoluować w ciągu dnia przez wpływy i odpływy środków. Dla posiadacza konta musi być jasne, który konkretny stan salda jest istotny dla obliczenia opłaty za przechowywanie i do jakiego momentu należy uwzględnić dzienne transakcje, stwierdził Sąd Najwyższy. Jeśli te wymagania nie są spełnione, ujemne odsetki są również niedozwolone na rachunkach bieżących.
Żądanie zwrotu ujemnych odsetek
Po wyrokach Sądu Najwyższego klienci banków mają dobre szanse na odzyskanie zapłaconych ujemnych odsetek od swojego banku. Powinni jednak mieć na uwadze przedawnienie swoich roszczeń. Z powodu trzyletniego okresu przedawnienia można żądać zwrotu opłat za przechowywanie z roku 2022. W przypadku starszych roszczeń kwestia przedawnienia nie została jeszcze ostatecznie rozstrzygnięta. Zakłada się jednak, że również starsze opłaty za przechowywanie mogą być odzyskane, ponieważ sytuacja prawna została obecnie ostatecznie wyjaśniona przez Sąd Najwyższy.
MTR Legal Rechtsanwälte doradza w sprawie zwrotu ujemnych odsetek oraz innych kwestii z zakresu prawa bankowego.
Zachęcamy do kontaktu z nami!
