Εφαρμοστέο δίκαιο στο διασυνοριακό επιχειρηματικό εμπόριο
Στο διεθνές επιχειρηματικό εμπόριο μεταξύ επιχειρήσεων, δηλαδή στον τομέα B2B, συχνά δεν είναι προφανές με την πρώτη ματιά ποιο εθνικό δίκαιο εφαρμόζεται σε μια σύμβαση. Ειδικά όταν οι συνεργάτες στις επιχειρήσεις είναι εγκατεστημένοι σε διαφορετικές χώρες, τίθεται το ερώτημα ποιο δίκαιο ισχύει σε περίπτωση διαμάχης ή κατά την ερμηνεία της σύμβασης.
Διαφορετικές εθνικές νομοθετικές ρυθμίσεις μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντικές διαφορές, για παράδειγμα στα δικαιώματα εγγύησης, τις προθεσμίες, την ευθύνη ή το βάρος της απόδειξης. Ως εκ τούτου, το ερώτημα του εφαρμοστέου δικαίου είναι κεντρικής σημασίας για κάθε διασυνοριακή σύμβαση, σύμφωνα με την MTR Rechtsanwälte, η οποία συμβουλεύει, μεταξύ άλλων, στο διεθνές εμπορικό δίκαιο.
Επιλογή δικαίου στο Διεθνές Εμπορικό Δίκαιο: Ελευθερία των Συμβάσεων στο Εμπόριο B2B
Κατά κανόνα, ισχύει η ελευθερία των συμβάσεων στο διεθνές εμπόριο B2B. Αυτό σημαίνει: Τα συμβαλλόμενα μέρη έχουν τη δυνατότητα να καθορίσουν μόνα τους ποιο εθνικό δίκαιο θα εφαρμόζεται στη σύμβασή τους. Τα μέρη μπορούν να επιλέξουν το εφαρμοστέο δίκαιο, το οποίο αποτελεί κεντρικό μέρος του διεθνούς ιδιωτικού δικαίου. Αυτή η απόφαση λαμβάνεται στην πράξη μέσω διαφόρων ρητρών, ιδιαίτερα ρητρών επιλογής δικαίου, στη σύμβαση. Τέτοιες ρήτρες μπορεί π.χ. να αναφέρουν: “Ισχύει το γερμανικό δίκαιο”. Αν γίνει τέτοια συμφωνία, είναι δεσμευτική για τα δικαστήρια στις περισσότερες χώρες. Προϋπόθεση είναι ότι οι ρήτρες είναι διατυπωμένες με σαφήνεια και ακρίβεια. Τα μέρη μπορούν έτσι να δημιουργήσουν ένα οικείο και υπολογίσιμο νομικό περιβάλλον, στο οποίο θα αξιολογηθεί νομικά η συμβατική σχέση τους, δηλαδή η εκάστοτε συμβατική σχέση να εξυπηρετεί ως αντικείμενο της νομικής αξιολόγησης.
Αν τα μέρη δεν έχουν κάνει ρητή επιλογή δικαίου, η Ρωμαϊκή Κανονιστική Οδηγία Ι ρυθμίζει εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης ποιο δίκαιο ισχύει. Αυτή προβλέπει ότι το εφαρμοστέο δίκαιο καθορίζεται γενικά βάσει της συνήθους διαμονής, δηλαδή της έδρας, του συμβαλλόμενου μέρους που παρέχει την χαρακτηριστική υπηρεσία της σύμβασης. Στις αγοραπωλησίες, αυτό είναι κυρίως ο πωλητής, στις συμβάσεις υπηρεσιών ο πάροχος. Αν όμως υπάρχει προφανώς στενότερη σύνδεση με άλλη χώρα, π.χ. επειδή η παράδοση και η εκτέλεση πραγματοποιούνται αποκλειστικά σε συγκεκριμένη χώρα, τότε μπορεί κατ’ εξαίρεση να εφαρμοστεί και το δίκαιο εκείνο.
Εισαγωγή στο διεθνές δίκαιο πωλήσεων
Το διεθνές δίκαιο πωλήσεων αποτελεί τη βάση για το διασυνοριακό εμπόριο εμπορευμάτων και είναι κεντρικό στοιχείο του εμπορικού δικαίου. Καθορίζει σύμφωνα με ποιους κανονισμούς εκτελούνται συναλλαγές αγοράς μεταξύ επιχειρήσεων από διάφορα κράτη. Στις σημαντικότερες νομοθεσίες περιλαμβάνονται το δίκαιο των Ηνωμένων Εθνών (CISG), η Ρωμαϊκή Κανονιστική Οδηγία I καθώς και εθνικοί νόμοι όπως ο Γερμανικός Εμπορικός Κώδικας (HGB) και ο Αστικός Κώδικας (BGB). Η επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου έχει μεγάλη σημασία, επειδή καθορίζει σε μεγάλο βαθμό ποια δικαιώματα και υποχρεώσεις έχουν τα συμβαλλόμενα μέρη στο πλαίσιο της σύμβασης αγοράς. Ειδικά στο διεθνές επιχειρηματικό εμπόριο, είναι επόμενο να γίνονται προσεκτικοί έλεγχοι στους όρους επιλογής δικαίου στους Γενικούς Όρους και Προϋποθέσεις (AGB). Μόνο έτσι μπορούν οι επιχειρήσεις να διασφαλίσουν ότι κατανοούν τους κανόνες που ισχύουν γι’ αυτούς και τη σημασία της εκάστοτε νομικής τάξης και να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους στο διεθνές εμπόριο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Σύναψη συμβολαίου και Γενικοί Όροι και Προϋποθέσεις (AGB)
Η σύναψη μιας σύμβασης αγοράς στο διεθνές εμπόριο είναι το καθοριστικό βήμα, στο οποίο τα συμβαλλόμενα μέρη καθορίζουν τους ουσιώδεις όρους της εμπορικής τους συναλλαγής. Αυτά περιλαμβάνουν ειδικότερα την τιμή αγοράς, τους όρους παράδοσης και πληρωμής καθώς και άλλες κεντρικές ρυθμίσεις. Οι Γενικοί Όροι και Προϋποθέσεις (AGB) διαδραματίζουν εδώ ρόλο, δεδομένου ότι συχνά ρυθμίζουν λεπτομερώς τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των συμβαλλόμενων μερών και επηρεάζουν σημαντικά τη διαμόρφωση της σύμβασης. Είναι σημαντικό και για τις δύο πλευρές να εξετάσουν προσεκτικά τους AGB πριν από τη σύναψη της σύμβασης και να διασφαλίσουν ότι αυτοί είναι διατυπωμένοι με καθαρότητα και ακρίβεια. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στις ρήτρες επιλογής δικαίου, διότι αυτές καθορίζουν ποια νομοθεσία ισχύει για τη σύμβαση. Μόνο αν τα συμβαλλόμενα μέρη γνωρίζουν την επιλεγμένη νομοθεσία και τους κανονισμούς αυτής, μπορούν να ασκήσουν αποτελεσματικά τα δικαιώματα τους στο πλαίσιο της σύμβασης αγοράς και να ελαχιστοποιήσουν τους νομικούς κινδύνους.
Δίκαιο των Ηνωμένων Εθνών σε πάνω από 90 κράτη
Μια ιδιαίτερη πτυχή του διεθνούς εμπορίου εμπορευμάτων είναι η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τις Συμβάσεις Διεθνούς Πώλησης Εμπορευμάτων, γνωστή απλά ως Δίκαιο των Ηνωμένων Εθνών. Αυτή η σύμβαση ισχύει σε πάνω από 90 χώρες παγκοσμίως, μεταξύ αυτών πολλοί σημαντικοί εμπορικοί εταίροι, όπως η Γερμανία, η Αυστρία, η Ελβετία, η Γαλλία, οι ΗΠΑ και η Κίνα. Το Δίκαιο των Ηνωμένων Εθνών εφαρμόζεται αυτόματα όταν δύο επιχειρήσεις από χώρες-ανάδοχους κλείνουν διασυνοριακή σύμβαση αγοραπωλησίας για κινητά πράγματα, εάν τα μέρη δεν έχουν αποκλείσει ρητά την εφαρμογή του. Χώρα-ανάδοχος με την έννοια του δικαίου των Ηνωμένων Εθνών είναι κάθε κράτος που έχει επικυρώσει τη σύμβαση και δεσμεύεται από τις ρυθμίσεις της. Η σημασία της σύμβασης αγοράς στο πλαίσιο του δικαίου των Ηνωμένων Εθνών έγκειται στο ότι δημιουργεί το νομικό θεμέλιο για διεθνείς παραδόσεις εμπορευμάτων μεταξύ επιχειρήσεων από διάφορες χώρες-ανάδοχους. Αυτό συμβαίνει πιο συχνά, γιατί το δίκαιο των Ηνωμένων Εθνών σπάνια αποκλίνει από το εθνικό δίκαιο και πνεύμα αβεβαιότητας παραμένει, αν πλήρως ανταποκρίνεται στα ίδια συμφέροντα.
Αν το Δίκαιο των Ηνωμένων Εθνών δεν αποκλειστεί, ισχύει άμεσα στη σχέση μεταξύ επιχειρήσεων από τις συμμετέχουσες χώρες-ανάδοχους. Ισχύει ακόμα και αν τα μέρη έχουν συμφωνήσει στο συμβόλαιό τους π.χ. “γερμανικό δίκαιο” ή “γαλλικό δίκαιο”. Υπάρχουν σε ορισμένα σημεία σημαντικές διαφορές μεταξύ του γερμανικού δικαίου και του δικαίου των Ηνωμένων Εθνών, ειδικά όσον αφορά τη διαχείριση εγγυήσεων και την εκτέλεση της σύμβασης, γεγονός που μπορεί να δημιουργήσει ιδιαίτερη σημασία για τις επιχειρήσεις στην επιλογή του γερμανικού δικαίου αντί του δικαίου των Ηνωμένων Εθνών. Επομένως, είναι πολύ σημαντικό οι επιχειρήσεις να προσέχουν στην προετοιμασία των συμβάσεών τους αν θα εφαρμόσουν το δίκαιο των Ηνωμένων Εθνών ή όχι.
Υποχρεώσεις του πωλητή και του αγοραστή
Στο διεθνές δίκαιο πωλήσεων, οι υποχρεώσεις του πωλητή και του αγοραστή είναι σαφώς ορισμένες. Ο πωλητής είναι υποχρεωμένος να παραδώσει το συμφωνημένο εμπόρευμα κανονικά, να παραδώσει τα απαιτούμενα έγγραφα και να μεταβιβάσει την κυριότητα του εμπορεύματος. Ο αγοραστής, από την άλλη, πρέπει να πληρώσει την τιμή αγοράς και να αποδεχτεί το παραδοθέν εμπόρευμα. Αυτά τα βασικά δικαιώματα και υποχρεώσεις των συμβαλλόμενων μερών καθορίζονται τόσο στο δίκαιο των Ηνωμένων Εθνών όσο και στις περισσότερες εθνικές νομοθεσίες. Για την πρακτική εφαρμογή, είναι κρίσιμο τα συμβαλλόμενα μέρη να γνωρίσουν ακριβώς τις αντίστοιχες τους υποχρεώσεις και να τις καθορίσουν με σαφήνεια στη σύμβαση. Οι AGB πρέπει να περιγράφουν με σαφήνεια αυτές τις υποχρεώσεις και να διασφαλίζουν ότι δεν θα δημιουργηθούν παρεξηγήσεις. Μόνο έτσι μπορούν τα μέρη να ασκήσουν αποτελεσματικά τα δικαιώματα τους από τη σύμβαση αγοράς και να αποφύγουν συγκρούσεις.
Η επιλογή δικαίου μεγάλης σημασίας
Η επιλογή δικαίου μπορεί να είναι μεγάλου ενδιαφέροντος για οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται διεθνώς. Κατά συνέπεια, θα έπρεπε να σκεφτούν πριν από τη σύναψη μιας σύμβασης το εφαρμοστέο δίκαιο και τι πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα συνεπάγεται αυτό. Η απουσία ή η ασαφής επιλογή δικαίου μπορεί να οδηγήσει σε νομική αβεβαιότητα, διαφορετικές ερμηνείες και σε περίπτωση διαμάχης, σε μακροχρόνιες και επίπονες διαδικασίες. Έτσι συνιστάται σε κάθε σύμβαση να ενσωματώνεται μια σαφής ρήτρα επιλογής δικαίου. Επίσης, το ερώτημα αν θα ισχύει το δίκαιο των Ηνωμένων Εθνών ή όχι πρέπει να ρυθμίζεται ρητά. Σαφείς διατάξεις βοηθούν να προληφθούν νομικές διαμάχες και να δημιουργηθεί νομική ασφάλεια. Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο για τις διεθνείς εμπορικές σχέσεις, όπου πρέπει να ληφθούν υπόψη πολλές ιδιαιτερότητες.
Επιπλέον, πρέπει να εξεταστεί ποιο δικαστήριο θα είναι αρμόδιο σε περίπτωση διαφοράς, καθώς μπορεί να καθοριστεί συμφωνία περί τοπικής αρμοδιότητας των δικαστηρίων στα διεθνή συμβόλαια. Αυτή η ερώτηση όμως υπόκειται σε διαφορετικούς κανονισμούς εκτός από το εφαρμοστέο δίκαιο, ιδιαίτερα αναφορικά με τη διεθνή δικαιοδοσία των δικαστηρίων.
Πρόβλημα συγκρουόμενων ρητρών επιλογής δικαίου
Στο διεθνές δίκαιο πωλήσεων, μπορεί να συμβεί οι AGB και των δύο συμβαλλόμενων μερών να περιέχουν διαφορετικές ρήτρες επιλογής δικαίου. Αυτό το πρόβλημα συγκρουόμενων ρητρών επιλογής δικαίου είναι μεγάλης σημασίας στην πράξη, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε αβεβαιότητες σχετικά με τη νομοθεσία που εφαρμόζεται. Η νομολογία δεν έχει αναπτύξει μέχρι στιγμής ενιαίες λύσεις, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο διαφορών. Επομένως, είναι ακόμη πιο σημαντικό τα συμβαλλόμενα μέρη να εξετάζουν προσεκτικά τις ρήτρες επιλογής δικαίου τους στους AGB και να επιτυγχάνουν όσο το δυνατόν νωρίτερα συμφωνία σχετικά με το εφαρμοστέο δίκαιο. Μια σαφής και συντονισμένη ρύθμιση βοηθά στην αποφυγή συγκρούσεων και διασφαλίζει ότι και οι δύο πλευρές γνωρίζουν και μπορούν να επικαλεστούν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους από τη σύμβαση αγοράς.Η MTR Legal Rechtsanwälte συμβουλεύει στο διεθνές εμπορικό δίκαιο και σε άλλα θέματα του διεθνούς δικαίου.Παρακαλούμε μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας!
