Achtergrond van de procedure
Het Bundesverfassungsgericht heeft zich recentelijk beziggehouden met de vraag in hoeverre de letterlijke publicatie van privé dagboeknotities, die eerder in het kader van een opsporingsonderzoek in beslag waren genomen, verenigbaar is met de bescherming van het algemene persoonlijkheidsrecht volgens art. 2 lid 1 jo. art. 1 lid 1 GG. De uitspraak moet worden gezien in de context van een al jarenlang gevoerde discussie over de spanningsverhouding tussen het publieke informatiebelang en de individuele aanspraak op bescherming van de privésfeer.
In het onderhavige geval verzette een klaagster zich tegen gerechtelijke beslissingen die het een perspublicatie toestonden om bepaalde fragmenten uit haar in beslag genomen dagboeken bijna volledig weer te geven. Zij stelde in het bijzonder dat door deze publicatie haar persoonlijkheidsrecht en haar recht op informatieve zelfbeschikking waren geschonden.
Juridische kwalificatie en constitutionele afweging
Belang van het persoonlijkheidsrecht en de vrijheid van meningsuiting
Het algemene persoonlijkheidsrecht beschermt de privélevenssfeer en biedt met name bescherming tegen ongeoorloofde verspreiding van hoogstpersoonlijke gegevens. Daartegenover staat het recht van de pers op vrijheid van meningsuiting en media (art. 5 lid 1 GG), waardoor het publiek zich vrij en volledig kan informeren. De afweging tussen deze conflicterende grondrechten bepaalt in belangrijke mate de rechterlijke beoordeling.
Het Bundesverfassungsgericht benadrukte in zijn actuele uitspraak het belang van afweging in het individuele geval. Een publicatie van oorspronkelijk niet voor het publiek bestemde privé-aantekeningen kan toegestaan zijn, als er zwaarwegende argumenten zijn voor een informatiebelang van het publiek. Doorslaggevend is of de weergave qua inhoud en omvang verder gaat dan noodzakelijk is.
Rechterlijke beoordeling in het concrete geval
De rechtbank stelde vast dat de gepubliceerde dagboekpassages inhoudelijk betrekking hadden op gebeurtenissen die van aanzienlijk publiek belang waren. De inbeslagname en het gebruik van de dagboeken in het opsporingsonderzoek waren rechtsstatelijk getoetst; de latere publicatie in de media moet worden beoordeeld aan de hand van de afweging tussen persoonlijkheidsrecht en persvrijheid.
Uiteindelijk werd de grondwettelijke klacht ongegrond verklaard wegens het ontbreken van een schending van specifiek grondwettelijk recht. Het Bundesverfassungsgericht zag geen aanwijzingen dat de bestreden beslissingen op een ongrondwettige manier geen rekening hadden gehouden met de grondrechten van de klaagster.
Belang voor de omgang met in beslag genomen documenten en mediaberichtgeving
Inbeslagname als basis voor latere publicatie
De publicatie van inhoud die oorspronkelijk via strafvorderlijke maatregelen in het bezit van de autoriteiten is gekomen, valt onder bijzondere juridische randvoorwaarden. De inbeslagname geeft weliswaar geen publiek recht op toegang tot deze informatie, maar kan in het kader van journalistieke zorgvuldigheidsplichten en met inachtneming van de afweging van het persoonlijkheidsrecht van belang zijn voor berichtgeving.
Grenzen aan de publicatie van dagboekinhoud
Juist bij privé dagboeknotities bestaat er een bijzonder sterk belang bij geheimhouding van de betrokkene. De rechtbank wijst er echter op dat zelfs in gevoelige gevallen een letterlijke publicatie toegestaan kan zijn, mits de berichtgeving bijdraagt aan de publieke meningsvorming over zaken van maatschappelijk belang en de privésfeer niet op een wijze wordt prijsgegeven die buiten verhouding staat tot het nut van de informatie.
Conclusie en praktijkrelevante overwegingen
De beslissing van het Bundesverfassungsgericht toont overtuigend aan dat de beoordeling van de toelaatbaarheid van perspublicaties van gevoelige privé-inhoud nooit volgens een vast schema kan verlopen. Doorslaggevend is een zorgvuldige individuele beoordeling, waarin zowel bescherming van de persoonlijke levenssfeer als het functioneren van de vrije pers moeten worden meegenomen.
Voor bedrijven en particulieren die te maken hebben met mediapublicaties of geconfronteerd worden met het gebruik van in een procedure verkregen documenten, is kennis van de juridische grenslijnen tussen publiek belang en door het individu gewaarborgde geheimhouding van groot belang.
Wie zich in vergelijkbare situaties juridisch wil beschermen of onzeker is over toelaatbare publicatie-inhoud of de bescherming van de eigen privésfeer, kan contact opnemen met de Rechtsanwalt van MTR Legal.
