Telif hakkı ile korunan duvar kağıdı motiflerinin internet ortamında fotoğraflarının yayımlanması – Güncel BGH kararı ile yeni gelişmeler
Alman Federal Mahkemesi’nin (BGH) 12 Eylül 2024 tarihli güncel kararı, üzerinde sanatçı eserlerinin yer aldığı duvar kağıtlarının fotoğraflarının telif hakkı açısından değerlendirilmesini yeniden şekillendirmiştir. I ZR 139/23, I ZR 140/23 ve I ZR 141/23 numaralı karar serisi, üçüncü taraflara ait eserleri gösteren görsellerin hukuka uygun bir şekilde kullanılması için önemli bir rehber sunmaktadır. Aşağıda, MTR Legal Rechtsanwalt bu kararların belirleyici yönlerini analiz etmekte, yaratıcılar, şirketler ve görsel kullananlar üzerindeki etkilerini incelemekte ve uygulamada karşılaşılabilecek soruları ele almaktadır. Ele alınan sorular, kararların yayımlanan tam metnine (urteile.news adresinde mevcut) dayanmaktadır.
BGH Kararının Arka Planı
Olayın Temeli
İlgili davalarda, üzerlerinde telif hakkı ile korunan eserlerin yer aldığı duvar kağıtlarının bulunduğu mekânların fotoğraflarının internet ortamında yayımlanıp yayımlanamayacağı, fotoğraflanan eserlerin hak sahiplerinin iznine gerek olup olmadığı sorusu odakta yer alıyordu. Davacılar, duvar kağıtlarında gösterilen eserlerin hak sahipleriydi. Davalılar, ilgili mekanların fotoğraflarını internet sitelerinde yayımlamışlardı. Hak sahipleri ise bu şekilde telif haklarının ihlal edildiğini ileri sürerek, yayın yasağı ve tazminat talebinde bulundular.
Dava Süreci ve Mevcut İçtihatlar
İlk derece mahkemeleri kararlarında esasen farklı görüşler ortaya koydu: Bazı kararlar, telif hakkı ile korunan bir eserin izinsiz olarak bir fotoğrafta gösterilmesinin çoğaltma ve/veya kamuya iletim hakkının (§ 16, § 19a UrhG) ihlalini oluşturduğunu kabul ederken, diğer mahkemeler ise istisna ve sınırlama hükümleri için alan bulunduğunu değerlendirdi. Özellikle § 57 UrhG düzenlemesi hukuki tartışmanın merkezinde yer aldı.
BGH’nin Temel Değerlendirmeleri
Teknik Olarak Çoğaltılabilirlik ve Eser Kavramı
BGH, telif hakkı ile korunan bir eserin sırf fotoğraflanmasının her durumda telif hakkı ihlali anlamına gelmediğini açıkça belirtmiştir. Her durumda Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun (UrhG) maddi ve normatif şartlarının dikkate alındığı bir dengeleme yapılması gerektiğini vurgulamıştır.
§ 57 UrhG Uyarınca İmtiyaz – “Önemsiz Unsur”
BGH kararının temel dayanaklarından biri, § 57 UrhG’deki sözde “önemsiz unsur” (Beiwerk) hükmünün uygulanmasıdır. Buna göre, bir eserin çoğaltılması, yayılması ve kamuya sunulması, bu eser yalnızca asıl gösterim konusunun yanında “önemsiz bir unsur” olarak yer alıyorsa mümkündür. Somut olayda duvar kağıdı motifleri fotoğrafın ana odağında değil, sadece odanın genel görüntüsünün bir parçasıydı. Bu nedenle eserler, § 57 UrhG’nin bir sınırlama olarak uygulanmasına imkân tanıdı.
Çıkar Dengesi ve Telif Hakkı Korumasının Amacı
BGH, telif haklarında çıkar dengesinin önemini vurgulamaktadır. Korunan eser yalnızca diğer unsurların yanında önemsiz bir unsur olarak kullanılıyorsa, eserin korunması geri planda kalır. Önemli çıkar dengesi, eserin ticari kullanıma esas unsur olarak kurgulandığı durumlara göre belirgin biçimde farklıdır.
Hak Sahipleri ve Görsel Kullananlar İçin Sonuçlar
Tasarımı Yapılmış Kullanım Eşyalarında Koruma Sınırları
Kararlar, sanatsal tasarımlı kullanım eşyalarına –örneğin tasarım duvar kağıtlarında olduğu gibi– telif hakkı sahiplerinin, eser yalnızca bir fotoğrafta yan unsur olarak yer alıyor ve söz konusu fotoğraf örneğin iç mekân düzenlemesi, reklam veya haber amaçlı yayımlanıyorsa, her durumda yayın yasağı, bilgi veya tazminat talep edemeyeceğini açıklığa kavuşturmuştur.
Açık İhlal Durumlarından Sınırlamanın Ayrımı
Bu kapsam dışında kalan ve eserin çekimin merkezinde olduğu, yani fotoğrafik kullanımla sanat eserinin ekonomik değerlendirilmesinin doğrudan bağlantılı olduğu haller bu korumadan yararlanmaz. Benzer şekilde, ticari kullanıcılar daima somut görsel kullanımının hakları ihlal edip etmediğine dair ayrı bir inceleme yapmak zorundadırlar – özellikle belirli bir eserin reklam amacıyla kasıtlı olarak kullanılması halinde.
Diğer Koruma Haklarıyla İlişkisi
Telif hakkıyla ilgili hususların yanı sıra, gerektiğinde başka hakların da (örneğin marka hakları, tasarım hakları, fotoğrafta yer alan kişilerin kişilik hakları gibi) etkilenebileceği dikkate alınmalıdır. Ele alınan bu karar yalnızca telif hakkı hususlarını konu almakta, diğer koruma haklarına etki etmemektedir.
Kararın Değerlendirilmesi ve Güncel Uygulama Sonuçları
Günlük Hayatta Kullanılan Eserlerde Hukuki Güvenlik
Mahkeme kararları, gayrimenkul, iç mekân veya dekoratif ürünleri öne çıkarmak isteyen şirket ve bireyler için görsel kullanıma sağlam bir temel sunmaktadır. Yine de, olayın koşullarının ayrıntılı değerlendirmesini gerektiren sınırda durumlar bulunmaktadır. Karar, bu konuda açık bir çerçeve ortaya koymakla birlikte hâkimlere bireysel olaylar için takdir payı tanımaktadır.
Açıkta Kalan Sorular ve Gelişmeler
BGH’nin belirlediği sınırları ilk derece mahkemelerinin nasıl uygulayacağı henüz belli değildir. Karar, telif hakkı ile korunan eserlerin görsel olarak kullanımına dair yargı uygulamasının –özellikle dijital yayıncılık çağında– sürekli geliştiğini vurgulamaktadır.
Kaynak: urteile.news, BGH, 12.09.2024 tarihli kararlar, I ZR 139/23, I ZR 140/23, I ZR 141/23.
İç mekân fotoğrafları veya telif hakkı ile korunan nesnelerin başka görsel temsillerini yayımlayan şirketler, hak sahipleri ve yaratıcılar önümüzdeki dönemde de karmaşık zorluklarla karşı karşıyadır. Bu konu başlığına ilişkin ileri düzeyde değerlendirmeler ve koruma haklarının hukuki olarak uygulanabilirliğine dair MTR Legal Rechtsanwalt kapsamlı destek sunmaktadır.
