Bundesgerichtshof’un Phoenix Kapitaldienst GmbH olayında yatırımcı tazminatında bakiye komisyonlarının mahsup edilmesine ilişkin prensip kararı
17 Kasım 2011 tarihli (Az. XI ZR 67/11) kararıyla Bundesgerichtshof (BGH), Phoenix Kapitaldienst GmbH mağduru yatırımcılara yapılan tazminat ödemeleri bağlamında önemli bir vurgu yaptı. Bu kararda, BGH, Mevduat Sigortası ve Yatırımcı Tazminatı Yasası’na (EAEG) göre tazminat hakkından, yani finansal hizmet sağlayıcıların belirli bir müşteri portföyünün yönetimi ve bakımı karşılığında aldıkları bakiye komisyonlarının, düşülüp düşülmeyeceğini ele aldı. Bu kararın gerekçesi ve kapsamı, özellikle yatırımcı koruma hakları alanında olmak üzere, finans piyasası aktörlerinin birçoğu için büyük ilgi taşımaktadır.
Arka plan: Phoenix Kapitaldienst GmbH’nin çöküşü ve EAEG’nin rolü
Phoenix Kapitaldienst GmbH, 2000’li yılların başında önemli usulsüzlüklerle gündeme gelen ve nihayetinde iflas eden bir finansal hizmet kuruluşuydu. Çok sayıda özel kişi, varlıklarını Phoenix’e vadeli işlem olarak yatırmış ve 2005 yılındaki iflas sebebiyle önemli finansal kayıplarla karşı karşıya kalmıştı. Phoenix’in menkul kıymet aracı kurumu olarak faaliyet göstermesi nedeniyle, EAEG’nin 4. maddesine göre ilgili müşterilerin Menkul Kıymet Aracı Kurumları Tazminat Fonu (EdW) tarafından tazminat talep etme hakkı bulunmaktaydı.
Tazminat sürecinde, aracı veya danışmanlara ödenen bakiye komisyonlarının yatırımcı tazminat hakkının miktarına ne ölçüde etki edebileceği sorusu gündeme geldi. Bu bağlamda özellikle, bakiye komisyonlarının, EAEG § 5 Abs. 2 gereğince tazminat talebine mahsup edilmesi gereken bir menfaat olarak kabul edilip edilmeyeceği tartışıldı.
Hukuki temel soru: Bakiye komisyonlarının mahsubu mümkün mü?
BGH, kararında EAEG’nin lafzı, sistematiği ve amacıyla ilgili bir değerlendirme yaptı. Temel düşünce, bakiye komisyonlarının -örneğin gerçekleşmiş kazançların aksine- yasa anlamında denkleştirilecek veya tazminat hesabına dahil edilecek bir ekonomik menfaat teşkil edip etmediği oldu.
Mahkeme burada, bakiye komisyonlarının genellikle aracı veya diğer piyasa katılımcılarına yatırımcıların sürekli takibini sağlamak için ödendiğini vurguladı. Bu komisyonlar doğrudan yatırımcının kendisine değil, finansal hizmet sağlayıcısının dağıtım modeli kapsamında üçüncü kişilere aktarılmaktadır. Bu nedenle, EAEG kapsamında tazminat rejimi anlamında hak sahibi kişilere doğrudan bir avantaj sağlamamaktadır.
Başka bir önemli argüman ise mağdur yatırımcıların dezavantajlı duruma düşürülmesinin önlenmesiydi. Üçüncü kişilerce ödenen bakiye komisyonlarının mahsup edilmesi, esas olarak korunması gereken yatırımcılar açısından, onlar adına gerçek bir ekonomik fayda doğmaksızın olumsuz bir sonuç doğurabilirdi.
Yatırımcı koruması ve tazminat uygulamasına etkileri
Tazminat hakkı hesaplanmasına ilişkin ölçütlerde netleşme
BGH, kararıyla yalnızca gerçekten hak sahibi olan (yatırımcıya) ulaşan ekonomik avantajların tazminat hakkını azaltabileceğini netleştirmiştir. Buna karşılık, finans kuruluşunun aracı veya diğer üçüncü kişilere aktardığı komisyonlar esasen mahsup edilmez. Bu yorum, mağdur yatırımcılara daha geniş bir koruma sağlamakta ve tazminat durumlarında hesaplamalara ilişkin daha kesin bir zemin oluşturmaktadır.
EAEG sorumluluk sistematiğinde yerleşimi
Bu karar ayrıca EAEG çerçevesinde sorumluluğu doğuran ve sınırlandıran yönlerin daha açık şekilde ayrıştırılmasına katkıda bulunmaktadır. Finansal hizmet sağlayıcılar ve tazminat kurumları, bu içtihat doğrultusunda tazmin sürecinde daha yeknesak ilkelere uymak durumunda kalacaktır. Aynı zamanda karar, hukuki güvenlik sağlayarak menkul kıymet hizmet kuruluşlarına olan güveni ve yatırımcı koruma mekanizmasına olan inancı artırmaktadır.
Yatırımcılar ve finansal hizmet sağlayıcılar için sonuçlar
BGH tarafından çizilen sınır, aracı ve danışmanlık hizmetlerinde ödenen komisyonların doğru şekilde yapılandırılması ve belgelenmesi konusunda teşvik edici etki yaratır. Yatırımcılar açısından, bir menkul kıymet hizmet sağlayıcısının iflası durumunda, bahsi geçen komisyonlar doğrudan kendilerine aktarılmamışsa potansiyel olarak daha yüksek bir tazminat talebinde bulunma imkânı tanımaktadır. Finansal hizmet sağlayıcıları ve onların dağıtım ortakları ise, komisyon ödemelerinin yapısı ve koşullarını şeffaf bir şekilde ayırmak zorunda kalacaktır.
Her somut olayda, özellikle gerçekten ödenmiş tutarlar, sözleşme ilişkileri ve her bir dağıtım modelinin yapısı açısından bireysel farklılıklar olabileceğinin altını çizmek gerekir.
Sonuç
Bundesgerichtshof’un bu kararı, EAEG kapsamında yatırımcı tazminatlarıyla ilgili açık hukuki soruların aydınlatılmasına önemli katkı sağlamakta ve mağdur yatırımcıların haklarını güçlendirmektedir. Ayrıca finansal hizmet sağlayıcılar tarafından verilen komisyonlarla ilgili bir birlik sağlamakta ve bunların tazminat davalarındaki dikkate alınışına dair standartlar getirmektedir.
Belirtilen konular hakkında daha detaylı bilgi ya da bireysel durumunuza yönelik hukuki değerlendirme arzu ediyorsanız, MTR Legal’in Rechtsanwalt’ları sizinle doğrudan iletişime geçmekten memnuniyet duyar.
