Postanowienie BGH z dnia 22.05.2024 – Az.: IV ZB 26/23
Nawet po rozwodzie testament lub umowa spadkowa na korzyść małżonka może nadal być skuteczna, jeśli para sporządziła ostatnią wolę przed ślubem. Tak orzekł BGH w postanowieniu z dnia 22 maja 2024 (Az.: IV ZB 26/23).
W wielu małżeństwach zwyczajem jest, że małżonkowie sporządzają testament i wyznaczają swojego partnera na spadkobiercę. Nawet jeśli małżeństwo zakończy się rozwodem, nie stanowi to problemu, ponieważ wyznaczenie spadkobiercy w osobie byłego małżonka staje się wskutek rozwodu nieskuteczne, jak zauważa kancelaria MTR Legal Rechtsanwälte, która doradza również w sprawach dotyczących prawa spadkowego. Sytuacja jednak komplikuje się, gdy para sporządzała ostatnią wolę przed zawarciem małżeństwa i później wzięła ślub. Jeśli małżeństwo zostaje następnie rozwiązane, testament lub umowa spadkowa na korzyść partnera może pozostać ważna, jak pokazuje decyzja BGH.
Para niezamężna zawiera umowę spadkową
W postępowaniu przed BGH para niezamężna w 1995 roku zawarła umowę spadkową, w której wzajemnie wyznaczyli się na jedynych spadkobierców. Spadkobiercami końcowymi mieli zostać syn kobiety i przyszłej spadkodawczyni oraz dwoje dzieci mężczyzny. Jest to porównywalne z testamentem wspólnym czy testamentem berlińskim wśród małżonków.
Po pewnym czasie od sporządzenia umowy spadkowej para postanowiła się pobrać. Jednak małżeństwo się nie udało i w 2021 roku doszło do prawomocnego rozwodu. Umowa spadkowa po rozwodzie nadal obowiązywała, ale zgodnie z wolą byłej pary miała zostać notarialnie rozwiązana. Do tego jednak nie doszło, gdyż kobieta niespodziewanie zmarła. Jej rozwiedziony mąż, który zgodnie z umową spadkową miał zostać jedynym spadkobiercą spadkodawczyni, złożył wniosek o wydanie zaświadczenia o dziedziczeniu.
Wobec tego sprzeciwił się syn spadkodawczyni, który twierdził, że został jedynym spadkobiercą swojej zmarłej matki, ponieważ umowa spadkowa stała się nieważna z powodu rozwodu. Spór prawny dotarł aż do BGH, a sędziowie w Karlsruhe zadecydowali na korzyść byłego męża spadkodawczyni. Umowa spadkowa pozostaje w mocy mimo rozwodu.
Ostatnia wola pozostaje skuteczna
Uzasadniając, BGH stwierdził, że umowa spadkowa nie zawierała żadnych wskazówek co do zgodnej woli stron umowy, że wzajemne wyznaczenie na jedynego spadkobiercę miało wygasnąć w przypadku, gdyby para wzięła później ślub, a małżeństwo zostałoby rozwiązane. Również okoliczność, że strony mogły uzgodnić w ramach rozwodu polubowne rozwiązanie umowy spadkowej, nie prowadzi do innego wyniku, ponieważ nie ma na to podpisanego oświadczenia notarialnego, a zatem brakuje formy skutecznego wdrożenia.
Wyznaczenie byłego męża na spadkobiercę również nie jest nieważne zgodnie z § 2077 w związku z § 2279 BGB, jak dalej stwierdził BGH. Zgodnie z § 2077 ust. 1 BGB ostatnia wola, w której spadkodawca ustanowił swojego małżonka spadkobiercą, jest nieskuteczna, jeśli małżeństwo zostało rozwiązane przed śmiercią spadkodawcy. Zgodnie z § 2077 ust. 2 BGB analogiczne przepisy mają zastosowanie również w przypadku zaręczyn. Jednak te przepisy nie mają zastosowania w przedstawionej sprawie, ponieważ zakładają istnienie małżeństwa lub zaręczyn w momencie sporządzania ostatniej woli, jak wyjaśnili sędziowie z Karlsruhe.
Rezygnacja z skutków prawnych
W momencie sporządzenia umowy spadkowej para nie była ani małżeństwem, ani nie była zaręczona w sensie prawnym. W umowie spadkowej wspomniano jedynie o „ewentualnym późniejszym małżeństwie”. Dla zaręczyn z poważnym przyrzeczeniem małżeńskim ta formuła jest zbyt nieprecyzyjna, stwierdził BGH. To potwierdza wypowiedź byłego męża, że przy zawieraniu umowy spadkowej nie myślano o małżeństwie, zwłaszcza że oboje mieli wtedy już za sobą rozwód. Zatem przepisy § 2077 BGB nie mają zastosowania analogicznego, kontynuował BGH. W związkach niesformalizowanych często świadomie rezygnuje się z skutków prawnych związanych z zakończeniem związku.
Niemniej jednak dla par niezamężnych ważne jest, aby sporządzić testament lub umowę spadkową. Ponieważ bez ostatniej woli partner nie dziedziczy, a obowiązuje ustawowa kolejność dziedziczenia.
MTR Legal Rechtsanwalte doradza w testamentach i umowach spadkowych oraz innych kwestiach dotyczących prawa spadkowego.
Skontaktuj się z nami !
