Decyzja Sądu Wyższego w Karlsruhe dotycząca zwykłego miejsca pobytu w międzynarodowym prawie spadkowym – sygn. akt: 14 W 50/24 Wx
Zwykłe miejsce pobytu spadkodawcy odgrywa kluczową rolę w międzynarodowym prawie spadkowym. W przypadku transgranicznych spraw spadkowych zwykłe miejsce pobytu jest zasadniczym kryterium decydującym o tym, które prawo krajowe zostanie zastosowane. Sąd Wyższy w Karlsruhe postanowieniem z dnia 22 lipca 2024 roku wyjaśnił, że oprócz faktycznego pobytu należy również uwzględnić wolę pozostania spadkodawcy (sygn. akt: 14 W 50/24 Wx).
Liczba spraw spadkowych z międzynarodowym odniesieniem rośnie. Powodem tego jest, że wielu Niemców kupiło nieruchomość za granicą, aby cieszyć się swoją emeryturą w bardziej słonecznych rejonach. Innym, choć smutnym powodem jest fakt, że potrzebne jest miejsce w domu opieki, a to za granicą może być tańsze niż w Niemczech. W obu przypadkach jednak w razie dziedziczenia należy wyjaśnić, które prawo krajowe należy zastosować, według kancelarii adwokackiej MTR Legal, która między innymi doradza w zakresie prawa spadkowego.
Prawo spadkowe w transgranicznych sprawach spadkowych
W unijnym rozporządzeniu dotyczącym prawa spadkowego uregulowano, które prawo spadkowe należy stosować w transgranicznych sprawach spadkowych w Unii Europejskiej. Zgodnie z tym w przypadku spadku stosuje się prawo państwa, w którym spadkodawca miał swoje zwykłe miejsce pobytu. Pojawia się jednak pytanie, które kryteria przemawiają za określeniem zwykłego miejsca pobytu. Motywacja do pobytu za granicą może być zupełnie różna. Sąd Wyższy w Karlsruhe w swoim postanowieniu z dnia 22.07.2024 r. wyraził więc jasno, że obok obiektywnego kryterium faktycznego pobytu decydujące znaczenie ma również subiektywna wola pozostania spadkodawcy. Takiej woli może brakować w przypadku umieszczenia w domu opieki, gdy np. osoba chora na demencję zostaje umieszczona w domu opieki za granicą bez lub wbrew swojej woli.
W rozpatrywanej sprawie u niemieckiego spadkodawcy bezdzietnego od maja 2022 roku zaczęła nasilać się demencja, przez co opieka domowa stawała się trudna do zrealizowania. Dlatego osoba chora na demencję była początkowo umieszczona w różnych domach opieki w Niemczech, a w kwietniu 2023 roku została przewieziona do domu opieki w Polsce. Tam zmarła kilka miesięcy później. Cały majątek spadkodawcy, w większości składający się z części biznesu i nieruchomości, znajdował się w Niemczech. Spadkodawca nie miał żadnych rodzinnych ani społecznych więzi z Polską. Do domu opieki w Polsce jego żona przewiozła go z powodów finansowych, wbrew jego woli.
Sąd spadkowy odmawia wydania aktu dziedziczenia
Kobieta złożyła w Niemczech wniosek o akt dziedziczenia jako wyłączna spadkobierczyni. Sąd rejonowy w Singen oddalił jednak wniosek, ponieważ zgodnie z art. 4 europejskiego rozporządzenia spadkowego (EuErbVO) nie był właściwy, ponieważ spadkodawca miał swoje zwykłe miejsce pobytu w Polsce.
Kobieta jednak się z tym nie zgodziła. Argumentowała, że wbrew opinii sądu rejonowego, jej mąż miał swoje zwykłe miejsce pobytu nadal w Niemczech.
Sąd Wyższy w Karlsruhe poparł ten pogląd. Sąd rejonowy w Singen był według art. 4 EuErbVO międzynarodowo właściwy do podjęcia decyzji o wnioskowanym akcie dziedziczenia. Sąd OLG wyjaśnił, że pojęcie zwykłego miejsca pobytu należy interpretować w sposób autonomiczny w ramach Unii. Należy uwzględnić długość i regularność pobytu, okoliczności i powody pobytu oraz wolę spadkodawcy co do posiadania zwykłego miejsca pobytu w danym państwie. W tym zakresie ważne są więzi społeczne i rodzinne, główne składniki majątku lub znajomość języka przez spadkodawcę.
Wymagana wola pozostania spadkodawcy
Dla ustalenia zwykłego miejsca pobytu spadkodawcy odpowiednie są zatem zarówno kryteria obiektywne, jak i subiektywne. Obiektywnie musi być spełniona fizyczna obecność, przy czym nie ma znaczenia określony czas pobytu, podał sąd. Subiektywnie wymagana jest wola pozostania, tj. spadkodawca musi mieć również wyrażoną na zewnętrz wolę posiadania trwałego centrum życia w miejscu zwykłego pobytu. Dotyczy to również sytuacji umieszczenia w zagranicznym domu opieki, zaznaczył sąd dalej. Jeśli osoby dotknięte nie mogą już formułować własnej woli lub zostają umieszczone w zagranicznym domu opieki wbrew swojej woli, brak jest subiektywnej woli pozostania.
Według tych kryteriów spadkodawca nadal miał swoje zwykłe miejsce pobytu w Niemczech, oświadczył Sąd Wyższy w Karlsruhe. Ponieważ umieszczenie w domu opieki było spowodowane względami finansowymi, a nie chęcią założenia nowego centrum życia. Ponadto umieszczenie odbyło się wbrew lub przynajmniej bez zgody chorującego na demencję spadkodawcy, zaznaczył sąd. Sąd w Singen musi zatem ponownie rozpatrzyć wniosek wdowy o akt dziedziczenia.
MTR Legal Rechtsanwälte posiada duże doświadczenie w międzynarodowym prawie spadkowym i doradza również we wszystkich innych kwestiach dotyczących prawa spadkowego.
Zapraszamy do kontaktu z nami!
