Inleiding tot de boeterente
De boeterente is een vergoeding die door de bank wordt gerekend wanneer een kredietnemer zijn lening volledig aflost vóór het einde van de overeengekomen rentevastperiode. De achtergrond hiervan is dat banken bij een vervroegde aflossing van het krediet afstand moeten doen van een deel van de vast ingeplande rente-inkomsten. Om dit financiële verlies te compenseren eisen banken een schadevergoeding – de zogenaamde boeterente.
De hoogte van de boeterente hangt af van meerdere factoren. Bepalend zijn met name de resterende schuld van het krediet, de resterende looptijd tot het reguliere einde van de rentevastperiode, evenals het in de kredietovereenkomst overeengekomen rentepercentage. Ook de hoogte van de misgelopen rente-inkomsten en de huidige renteontwikkelingen op de markt spelen een rol. Hoe langer de resterende looptijd en hoe hoger het rentepercentage, des te hoger valt doorgaans de boeterente uit.
Voor kredietnemers is het daarom extra belangrijk om de voorwaarden van hun kredietovereenkomst goed te kennen. Wie overweegt zijn lening vervroegd af te lossen, dient zich tijdig te informeren over de mogelijke kosten en de berekening van de boeterente te kunnen volgen. Zo kunnen onverwachte kosten worden voorkomen en kan de financiële belasting beter worden ingeschat.
Arrest BGH: Sparkasse verliest recht op vergoeding – Zaaknr. XI ZR 22/24
Een Sparkasse heeft haar recht op een boeterente verloren, omdat de in de kredietovereenkomst gebruikte clausule omtrent de berekening van de boeterente voor de kredietnemer niet voldoende duidelijk en begrijpelijk is. De kredietnemer kan nu teruggave eisen van de reeds betaalde boeterente. Volgens de wettelijke regels moet de kredietverstrekker aan bepaalde eisen voldoen voordat de bank een vergoeding mag eisen. Dit heeft het Bundesgerichtshof (BGH) beslist met het vonnis van 20 mei 2025 (Zaaknr. XI ZR 22/24).
Voor de vervroegde aflossing van een hypothecair krediet mogen banken en spaarbanken in principe een boeterente eisen als compensatie voor de misgelopen rente, mits er daadwerkelijk sprake is van schade voor de bank als gevolg van de vervroegde aflossing. De bank mag echter alleen een boeterente eisen als er is voldaan aan de wettelijke regels en voorwaarden. Dit recht kan echter vervallen als het kredietinstituut de kredietnemer niet voldoende heeft geïnformeerd over de berekening van de boeterente. Zo besliste het BGH in een uitspraak van 3 december 2024 dat een Volksbank haar recht op een boeterente heeft verloren, omdat de gebruikte clausule omtrent de berekening ontoereikend was (Zaaknr. XI ZR 75/23). Een soortgelijke situatie deed zich nu voor bij een Sparkasse, aldus het advocatenkantoor MTR Legal Rechtsanwalt, dat onder meer specialist is op het gebied van bankrecht.
Hypothecair krediet vervroegd afgelost
In het onderliggende geval had een consument een hypothecair krediet van circa 135.000 euro afgesloten bij een Sparkasse – dit bedrag is later vervroegd afgelost. Deze casus is een voorbeeld van het uitstappen uit een hypothecair krediet door middel van vervroegde aflossing. De Sparkasse eiste vervolgens de contractueel vastgelegde boeterente van circa 7.600 euro wegens de misgelopen rente-inkomsten. De kredietnemer betaalde de boeterente onder voorbehoud, maar spande later een rechtszaak aan tot terugbetaling omdat hij de in het contract opgenomen clausule voor de berekening van de vergoeding niet transparant vond.
Volgens § 502 lid 2 nr. 2 BGB mag een kredietinstelling alleen een boeterente eisen als in het contract “duidelijk en begrijpelijk” wordt uiteengezet hoe deze wordt berekend. In het specifieke geval stelde de kredietnemer dat de Sparkasse in haar contractclausule geen concrete informatie had gegeven over de berekeningsmethode. Met name de gegevens voor de vaststelling van de schade en de berekening van het resterende bedrag (ook wel restschuld genoemd) zouden onvoldoende zijn.
Berekening van de boeterente niet voldoende transparant weergegeven
Het BGH gaf de eiser gelijk. De rechters in Karlsruhe oordeelden dat de gebruikte clausule niet voldeed aan de wettelijke eisen. Zij was te algemeen en miste essentiële informatie die voor de consument noodzakelijk is om de financiële gevolgen van een vervroegde aflossing te kunnen overzien. In de kredietovereenkomst wordt onder punt 10.2 weliswaar uitgelegd dat voor de berekening de zogenoemde actief/passief-methode wordt toegepast en dat het vervroegd afgeloste bedrag wordt belegd in veilige kapitaalmarktproducten, zoals bijvoorbeeld Pfandbriefe van de Deutsche Bundesbank. Er bestaan echter verschillende manieren om de boeterente te berekenen, zoals de actief-actief-methode, waarbij de kredietinstelling de misgelopen rente berekent aan de hand van alternatieve beleggingsmogelijkheden. Bij de vervroegde aflossing van een krediet kunnen bovendien boeterente-rentes ontstaan, die bovenop de eigenlijke vergoeding betaald moeten worden. Echter wordt niet duidelijk en begrijpelijk uitgelegd hoe de renteverliezen worden berekend en op welke manier factoren zoals renteverschillen, extra aflossingsrechten of risicokortingen bij de berekening worden meegenomen.
De clausule schendt daarmee het transparantiegebod en is uiteindelijk ongeldig. Als gevolg hiervan vervalt de grondslag voor het recht van de Sparkasse op betaling van een boeterente, waardoor de kredietnemer het betaalde bedrag mag terugvragen, zo besliste het BGH. Om de hoogte van de boeterente in het eigen geval beter te kunnen inschatten, wordt het gebruik van een boeterentecalculator aanbevolen, die de berekening vereenvoudigt en transparantie schept.
Informatieverplichting van banken en spaarbanken
De rechters in Karlsruhe maakten duidelijk dat het niet voldoende is om uitsluitend in algemene zin te verwijzen naar een rekenmethode voor de berekening van de boeterente. Een gemiddelde consument moet zonder juridische of financiële voorkennis kunnen nagaan welke factoren in de berekening meespreken en welke financiële gevolgen een vervroegde aflossing voor hem kan hebben.
Sinds 21 maart 2016 zijn kredietinstellingen verplicht hun klanten te informeren over de berekening van de boeterente, de looptijd van het krediet en het opzeggingsrecht van de kredietnemers. Bij bouwfinancieringen en hypothecaire leningen met een looptijd van meer dan tien jaar bestaat er na het verlopen van tien jaar een wettelijk bijzonder opzeggingsrecht, waarbij een opzegtermijn van zes maanden geldt zodat een opzegging zonder boeterente mogelijk is. Indien daarover niet voldoende wordt geïnformeerd, verliezen zij het recht op boeterente bij vervroegde aflossing van het krediet. Dat blijkt uit de uitspraken van het BGH over clausules die Volksbanken en/of Sparkassen hebben gebruikt voor de berekening van de boeterente. Daarnaast hebben ook andere kredietinstellingen mogelijk soortgelijke ontoereikende clausules toegepast.
Boeterente en belastingen
In bepaalde gevallen kan de betaalde boeterente fiscaal in aftrek worden gebracht. Dit is met name van belang wanneer een kredietnemer een verhuurde woning verkoopt en het bijbehorende krediet vervroegd aflost. In dergelijke gevallen kan de boeterente als aftrekbare kosten bij de inkomsten uit verhuur en verpachting worden opgevoerd. Hierdoor wordt de fiscale last lager, omdat de betaalde vergoeding de te belasten inkomsten vermindert.
Hierbij gelden echter strikte fiscale regels. De boeterente kan alleen worden afgetrokken als het krediet daadwerkelijk betrekking had op het verhuurde onroerend goed en de betaling in het kader van vervroegde kredietaflossing plaatsvond. Voor zelfbewoonde woningen is fiscale aftrek in de regel niet mogelijk.
Kredietnemers dienen daarom de fiscale regels zorgvuldig te controleren en bij twijfel een belastingadviseur of financieel expert te raadplegen. Zo kan gewaarborgd worden dat de boeterente correct in de belastingaangifte wordt opgenomen en dat geen fiscaal voordeel verloren gaat.
Voor kredietnemers betekent de jurisprudentie van het BGH dat zij mogelijk geen boeterente hoeven te betalen bij vervroegde aflossing van het krediet of reeds betaalde boeterente kunnen terugvorderen.
MTR Legal Rechtsanwalt adviseert over kredieten, boeterentes en verdere onderwerpen van het bankrecht. Een vergelijking van verschillende aanbiedingen bij een hypothecaire- of bouwfinanciering kan helpen om betere voorwaarden te vinden.
Neem gerust contact met ons op!
