Achtergrond en randvoorwaarden van het vrijhandelsakkoord tussen Servië en China
Met de recente ondertekening van een uitgebreid vrijhandelsakkoord tussen de Republiek Servië en de Volksrepubliek China geven beide landen een belangrijk signaal binnen het internationale handelsrecht. Het op 17 oktober 2023 tijdens een hoog overleg in Peking overeengekomen akkoord is in de eerste plaats bedoeld om de bilaterale handel, investeringen en strategische samenwerkingen naar een hoger niveau te tillen. Het is het eerste akkoord van deze aard tussen een land op de westelijke Balkan en China. De inhoud en te verwachten gevolgen vereisen een gedifferentieerde beschouwing, zowel vanuit handels- als vennootschapsrechtelijk perspectief.
Juridisch kader en volkenrechtelijke duiding
Het vrijhandelsakkoord sluit direct aan op de multilaterale beginselen van de Wereldhandelsorganisatie (WTO), terwijl het de partijen ruime flexibiliteit biedt voor bilaterale regelingen. Hierdoor ontstaat er voor ondernemingen een eigen rechtsregime dat de invoer en uitvoer van goederen, technische handelsbelemmeringen, oorsprongsregels, investeringsbescherming en geschillenbeslechting op een duidelijk geregelde basis plaatst. Beide landen hebben met het akkoord de mogelijkheid gecreëerd om douanerechten op talrijke goederen stapsgewijs af te bouwen of helemaal af te schaffen. Dit betreft naast goederenverkeer ook bepaalde dienstensectoren en voorziet in geïnstitutionaliseerde samenwerkingsmechanismen.
Oorsprongsregels en afbouw van douanerechten
Centraal in het verdrag staan bepalingen omtrent oorsprongsbewijzen en douanevoorkeuren. Alleen goederen van Servische of Chinese oorsprong profiteren van de voordelen van het akkoord. De oorsprongsregels voldoen aan moderne internationale normen en vereisen bewijsstukken die vaak verder gaan dan bestaande bilaterale of regionale akkoorden. De geleidelijke afschaffing van douanerechten op tot 90 procent van alle producten gebeurt in fasen, zodat ondernemingen planningszekerheid genieten.
Technische normen en reglementaire conformiteit
Een ander kernelement betreft de harmonisatie van technische normen en de wederzijdse erkenning van certificeringen. Daardoor moeten niet-tarifaire handelsbelemmeringen, zoals uiteenlopende product- en veiligheidsvoorschriften, worden weggenomen of hun effecten worden geminimaliseerd.
Investeringsbescherming en geschillenbeslechting
Het akkoord bevat beschermingsbepalingen ter waarborging van de investeringen van beide verdragsluitende partijen. Hieronder vallen met name regelingen ter bescherming tegen onteigening, gelijke behandeling met binnenlandse investeerders en de overdraagbaarheid van kapitaal en winsten. Daarnaast voorziet het vrijhandelsakkoord in een speciaal arbitrageproces voor eventuele geschillen tussen investeerder en staat, dat het nagestreefde rechtszekerheid extra gewicht geeft.
Geopolitieke en economische relevantie
De ondertekening van het vrijhandelsakkoord vindt plaats in een periode van dynamische veranderingen in de wereldhandel. Servië positioneert zich als een knooppunt tussen Oost en West, terwijl China zijn ‘Belt and Road’-initiatief verder uitbreidt. Het akkoord dient niet alleen de marktopening, maar staat ook in verband met geopolitieke belangen. Voor ondernemingen aan beide zijden ontstaan nieuwe markttoegangsmogelijkheden, vooral in de sectoren machinebouw, landbouw, IT en textiel.
Uitdagingen en mogelijke gevolgen voor de EU
Als kandidaat-lidstaat van de EU onderhoudt Servië nauw contact met de Europese instellingen. De Europese Commissie heeft aangekondigd de overeenstemming van het vrijhandelsakkoord met bestaande verplichtingen van Servië in het kader van het EU-toetredingsproces zorgvuldig te zullen toetsen (zie mededelingen van de EU-Commissie, 2023). Juridisch gezien kan de uitvoering van het akkoord – vooral ten aanzien van oorsprongsregels en douanevoorkeuren – wisselwerkingen opleveren met de associatieakkoorden en de douane-unie bepalingen tussen de EU en Servië. Eventuele conflictsituaties worden binnen het kader van de lopende onderhandelingen verder gevolgd; tot dusver zijn er geen overtredingen vastgesteld (bron: officiële mededelingen van de EU-Commissie, stand juni 2024).
Betekenis voor bedrijven, investeerders en particulieren
Voor partijen uit de industrie, handel en de kapitaalmarkt ontstaan door het nieuwe regelwerk aanzienlijke mogelijkheden die een nauwkeurige toetsing van juridische, fiscale en bedrijfsstrategische consequenties vereisen. Er kunnen onder meer vragen rijzen bij contractopstelling, grensoverschrijdend belastingrecht, IT-compliance of de bescherming van intellectueel eigendom. Voor op ondernemingen gerichte investeerders ontstaan daarnaast nieuwe kansen op de Servische en Chinese markt, waarbij de samenhang tussen internationaal en nationaal recht steeds in het oog moet worden gehouden.
Vooruitblik en juridische adviesmogelijkheden
Het vrijhandelsakkoord tussen Servië en China markeert een toekomstgerichte stap voor beide landen en hun economische betrekkingen. De concrete gevolgen worden pas duidelijk met de komende implementatiefasen en de juridische praktijkervaring. Het is aan te bevelen de verdere ontwikkelingen en reglementaire publicaties aandachtig te volgen. Ondernemingen, investeerders en vermogende particulieren die specifieke vragen over dit onderwerp hebben, kunnen gebruikmaken van het uitgebreide advies en de ondersteuning van de internationaal ervaren Rechtsanwalt van MTR Legal.
