Achtergrond van het vonnis van het OLG Zweibrücken over de aansprakelijkheid van voormalige bankkassiers
Het arrest van het Oberlandesgericht (OLG) Zweibrücken van 8 mei 2023 (zaaknr. 7 U 214/21) behandelt de civielrechtelijke aansprakelijkheid van bankmedewerkers voor vermogensschade die het gevolg is van overtredingen van interne controlemechanismen. De zaak betrof twee voormalige kassiers van een bank, die werden beschuldigd van schending van hun dienstplichten en daardoor verplicht waren tot schadevergoeding. Volgens het oordeel van het OLG zijn de voormalige medewerkers verplicht om opgelopen schade te vergoeden. Hieronder worden de juridische achtergronden, de belangrijkste overwegingen van de rechtbank en de relevantie daarvan voor de bank- en ondernemingspraktijk uitgebreid toegelicht.
Grondslagen van civielrechtelijke aansprakelijkheid van bankmedewerkers
Juridische positie van bankmedewerkers in de interne verhouding
Bankmedewerkers staan in een arbeidsverhouding tot het betreffende kredietinstituut en zijn op grond van hun arbeidsovereenkomst verplicht de hun toevertrouwde taken met de vereiste zorgvuldigheid uit te voeren. Hieronder valt met name het naleven van interne bankvoorschriften voor het controleren en waarborgen van een ordentelijk bedrijfsproces bij het beheer van de activa van het instituut. Fouten of overtredingen van deze voorschriften kunnen uiteindelijk leiden tot aanzienlijke economische schade.
Werknemersaansprakelijkheid en interne schadeverdeling
In het Duitse burgerlijk recht zijn medewerkers onderworpen aan de zogenaamde beperkte werknemersaansprakelijkheid. Voor lichte nalatigheid is de werknemer in principe niet aansprakelijk, bij gewone nalatigheid komt het tot een passende schadeverdeling tussen onderneming en medewerker, terwijl bij grove nalatigheid of opzet volledige aansprakelijkheid mogelijk is. In het onderhavige geval ging het OLG uit van de ernst van de plichtsverzuim en de impact daarvan op de controlemechanismen van de bank.
Belangrijkste overwegingen van het OLG Zweibrücken
Plichtsverzuim door het negeren van interne controlesystemen
Het OLG Zweibrücken stelde vast dat de voormalige kassiers de centrale beveiligingsmechanismen van de bank en de interne richtlijnen als kernonderdeel van hun arbeidsovereenkomst hadden overtreden. Het negeren van dergelijke voorschriften, bijvoorbeeld bij de administratie en afsluiting van kasgelden, vormt gezien het belang van deze controles voor risicobeheer een ernstig plichtsverzuim.
Causaliteit en toerekening van schade
Volgens de rechtbank was de vermogensschade die door de plichtsverzuimen is veroorzaakt, causaal toe te rekenen aan het gedrag van de betreffende medewerkers. De causaliteitsbeoordeling omvatte zowel de directe onjuistheid van de kasadministratie als het nalaten van verplichte controlehandelingen. Hierdoor kon een vermogensverlies optreden waarvoor de medewerkers volgens de regels van werknemersaansprakelijkheid verantwoordelijk zijn.
Geen uitsluiting van aansprakelijkheid door medeverantwoordelijkheid van derden
Een ander punt van toetsing van het OLG was of medeschuld aan de zijde van de bank, bijvoorbeeld door toezicht of organisatie, de aansprakelijkheid van de medewerkers zou kunnen verminderen. De rechtbank maakte echter duidelijk dat het eigen plichtsverzuim van de gedaagden centraal stond, waardoor een volledige uitsluiting van de aansprakelijkheid niet kon worden aangenomen.
Betekenis van de uitspraak voor de praktijk
Hogere eisen aan correcte kasadministratie en interne controles
Voor kredietinstellingen en andere ondernemingen onderstreept deze uitspraak het grote belang van effectieve controlemechanismen en de plicht van medewerkers om deze strikt na te leven. Overtredingen van interne voorschriften wegen doorgaans zwaar. Voor bedrijven is het daarom niet alleen van belang om controlesystemen te implementeren, maar ook om medewerkers zorgvuldig te scholen op het gebied van interne controles.
Risico’s en aansprakelijkheidspotentieel in de arbeidsverhouding
De beslissing maakt duidelijk dat werknemers in de bankensector bij ernstige plichtsverzuimen met aanzienlijke aansprakelijkheidsrisico’s geconfronteerd kunnen worden. Naast de vergoeding van directe schade kunnen ook arbeidsrechtelijke gevolgen dreigen. Het is des te belangrijker in gevallen van mogelijke plichtsverzuimen en daarmee samenhangende regresvorderingen zowel de interne richtlijnen als de concrete omstandigheden van het individuele geval zorgvuldig te onderzoeken.
Vooruitblik en aanwijzingen voor verdere ontwikkelingen
Het is afwachten of het arrest zal leiden tot een grotere bewustwording voor het naleven van interne controlesystemen bij kredietinstellingen en of vergelijkbare situaties in andere sectoren op een soortgelijke manier worden beoordeeld.
In verband met juridische vragen over aansprakelijkheid, compliance-eisen of bij geschillen tussen werkgevers en werknemers in de bank- en financiële sector wordt aanbevolen om gekwalificeerd juridisch advies in te winnen. De Rechtsanwalt van MTR Legal begeleiden bedrijven en particulieren, zowel nationaal als internationaal, bij complexe juridische vraagstukken en staan klaar voor een eerste contact.
