Wettelijke ongevallenverzekering ook voor werknemer-gelijkgestelde aandeelhouder-bestuurders van een GmbH
Het Sozialgericht Karlsruhe heeft in zijn uitspraak van 30-06-2008 (Az.: S 4 U 4767/06) belangrijke verduidelijkingen gegeven over de vraag van de wettelijke ongevallenverzekering voor aandeelhouder-bestuurders van een GmbH. Deze uitspraak is niet alleen van belang voor de direct betrokkenen, maar relevant voor alle ondernemingsstructuren waarbij aandeelhouders leidinggevende functies bekleden zonder daarbij het alleenrecht op besluiten te bezitten.
Achtergrond: Ongevallenverzekering en ondernemersrisico
De wettelijke ongevallenverzekering in Duitsland is bedoeld om werknemers en ‘werknemer-gelijkgestelde werkenden’ te beschermen tegen de financiële gevolgen van arbeidsongevallen en beroepsziekten. Een fundamentele voorwaarde voor verzekeringsplicht is de ondergeschiktheid aan instructies – dat de betroffenen niet zelfstandig, maar onder leiding van anderen werkzaam zijn. Bij aandeelhouder-bestuurders van een GmbH rijst regelmatig de vraag of zij vanwege hun bijzondere vennootschapsrechtelijke positie als ondernemer of toch als verzekeringsplichtig werkende moeten worden aangemerkt.
De uitspraak van het Sozialgericht Karlsruhe
In de uitgangssituatie raakte een aandeelhouder-bestuurder met een niet-dominant aandelenbelang gewond bij een arbeidsongeval. De Berufsgenossenschaft weigerde het ongeval te erkennen als arbeidsongeval conform § 2 lid 1 nr. 1 SGB VII met als reden dat hij als ondernemer niet viel onder de dekking van de wettelijke ongevallenverzekering. De rechtbank moest beoordelen of daadwerkelijk sprake was van een ondernemersrisico of dat er een werknemer-gelijkgestelde structuur aanwezig was.
Relevante criteria voor de afbakening
Het Sozialgericht Karlsruhe heeft voor het onderscheid gelet op de volgende aspecten:
- Uitoefening van ondernemingsbeslissingsmacht: Doorslaggevend was of de betreffende aandeelhouder-bestuurder op basis van zijn aandelenbelang en de feitelijke gang van zaken binnen het bedrijf verregaande, onafhankelijke leidinggevende bevoegdheden heeft.
- Ondergeschiktheid aan instructies in de dagelijkse bedrijfspraktijk: Afhankelijk van de invulling van de werkzaamheden, met name de betrokkenheid bij de besluitvorming van de vennootschap en de concrete taakverdeling, kan de arbeidsrechtelijke instructiegebondenheid zelfs bij aanzienlijke aandelenbelangen nog bestaan.
- Aard en omvang van de invloed op de vennootschapsbesluiten: Doorslaggevend is of de directie in de dagelijkse operatie zelfstandig of op instructie en na afstemming handelt.
In het concrete geval leidde de beperking van de invloed van de aandeelhouder-bestuurder, gelet op de vele mede-eigenaars en interne regelingen, ertoe dat deze ondanks zijn vennootschapsrechtelijke positie vergelijkbaar als een werknemer werkzaam was.
Gevolgen voor de verzekeringsdekking
Het Sozialgericht Karlsruhe stelde duidelijk: wie als aandeelhouder-bestuurder van een GmbH geen doorslaggevende beslissingsbevoegdheid heeft en in het bedrijfsproces onder instructie werkt, moet worden gezien als ‘werknemer-gelijkgesteld werkende’ en valt onder § 2 lid 1 nr. 1 SGB VII. De wettelijke ongevallenverzekering geldt dus in principe ook voor leidinggevenden, voor zover zij geen doorslaggevende invloed op de vennootschap kunnen uitoefenen en zijn ingebed in het instructiesysteem van het bedrijf.
Afbakening tegenover eigen ondernemersverantwoordelijkheid
De grens ligt daar waar de aandeelhouder-bestuurder door zijn kapitaaldeelname en vennootschapsstructuur in staat is om alle besluiten te domineren en zelfstandig te handelen. Deze draagt het ondernemersrisico en is doorgaans niet wettelijk verzekerd tegen arbeidsongevallen.
Rechtszekerheid voor aandeelhouder-bestuurders en bedrijven
De rechtspraak van het Sozialgericht maakt duidelijk dat alleen het vennootschapsrechtelijke aandeel niet automatisch het werknemerschap uitsluit. Er is altijd een individuele beoordeling nodig die verder kijkt dan alleen de formele positie. Bedrijven en bestuurders doen er daarom goed aan om de feitelijke arbeidsverhoudingen en beslissingsbevoegdheden regelmatig te evalueren – met name met oog op aansprakelijkheidsrisico’s, prestatieplichten en de sociale bescherming van bestuursleden.
Betekenis voor de ondernemingspraktijk en de vennootschappelijke top
De classificatie als ‘werknemer-gelijkgestelde’ kan verregaande gevolgen hebben voor de sociale verzekeringsplicht en de bescherming bij arbeidsongevallen en beroepsziekten. Met name voor vennootschappen waar meerdere aandeelhouder-bestuurders samen de leiding hebben, of waar individuele bestuursleden geen overheersende invloed hebben, is het aan te raden om de individuele verhoudingen te analyseren.
Verdere overwegingen
Juist bij groeibedrijven, start-ups of vennootschappen met meerdere oprichters moet bijzondere aandacht worden besteed aan de contractuele speelruimte en de vennootschappelijke regelingen. Een heldere documentatie van instructiestructuren kan extra zekerheid aan alle betrokkenen bieden.
Conclusie
De uitspraak van het Sozialgericht Karlsruhe toont aan dat de verzekeringsrechtelijke indeling van aandeelhouder-bestuurders gedifferentieerd moet worden gemaakt op basis van feitelijke en juridische omstandigheden. Alleen daar waar de positie vergelijkbaar is met een werknemer, ontstaat er bescherming door de wettelijke ongevallenverzekering.
Let op
Voor een rechtszekere beoordeling van de verzekeringsplicht zijn gedetailleerde analyses van het individuele geval aan te raden. Gezien de complexiteit van dit onderwerp en het grote belang voor de aansprakelijkheid en bescherming van bestuurders kan individueel juridisch advies zinvol zijn. De Rechtsanwalt van MTR Legal staan landelijk beschikbaar voor bedrijven, bestuursleden en investeerders om specifieke vragen te beantwoorden en maatwerkoplossingen te ontwikkelen.
