De juridische relevantie van schenkingsbeloften in vereiste vorm
Immateriële en materiële giften in de vorm van schenkingen nemen zowel binnen de familie als in zakelijke context een belangrijke plaats in. De wettelijke eisen voor de geldigheid van een schenkingsbelofte worden echter vaak onderschat. De uitspraak van de rechtbank Coburg van 7 februari 2014 (Az.: 22 O 68/13) maakt duidelijk dat schenkingsbeloften die niet in de juiste vorm zijn gedaan, juridisch geen bindende werking hebben. Hierna worden de belangrijkste juridische aspecten, praktische valkuilen en de gevolgen van het ontbreken van een notariële akte nader toegelicht.
Belang van vormvoorschriften bij schenkingsbeloften
Wettelijke regeling van de schenkingsbelofte
Volgens de bepalingen van het Burgerlijk Wetboek is een schenkingsbelofte volgens § 518 lid 1 BGB in principe pas bindend als de verklaring notarieel is vastgelegd. Dit vormvoorschrift dient ter bescherming van alle betrokkenen: het waarborgt een geïnformeerde en weloverwogen beslissing van de schenker en beschermt tegen overhaaste of ondoordachte vermogensverschuivingen.
Ontbreken van een notariële akte als belemmering voor geldigheid
Overtreding van het voorgeschreven vormvoorschrift heeft tot gevolg dat de schenkingsbelofte in principe ongeldig is. Dit betekent dat de begunstigde op basis van een ongeldige belofte geen enkel juridisch recht kan ontlenen aan de toegezegde giften.
In het specifiek beoordeelde geval vertrouwde de eiser op de vermeende toezegging, maar werd de benodigde notariële akte nagelaten. De rechtbank Coburg wees daarom een vordering tot overdracht van de beloofde onroerende zaak-aandelen af. De beslissing benadrukt dat dergelijke toezeggingen zonder inachtneming van de wettelijke vorm eisen noodzakelijkerwijs zonder gevolgen blijven, tenzij de schenking reeds is uitgevoerd (§ 518 lid 2 BGB).
Typische situaties en risico’s bij schenkingsbeloften zonder de juiste vorm
Veelvoorkomende toepassingsgebieden
In de praktijk worden schenkingsbeloften met name gegeven bij overdracht van onroerend goed, aandelen in vennootschappen of hoge geldbedragen. Juist bij zulke economisch belangrijke transacties is het naleven van de vormvereisten verplicht, omdat anders aanzienlijke rechtsonzekerheid en aansprakelijkheidsrisico’s ontstaan.
Gevolgen voor bedrijfsopvolging en vermogensoverdrachten
Bij bedrijfsopvolgingen, herstructureringen en in onderlinge zakelijke verhoudingen kunnen schenkingsbeloften zonder de juiste vorm ernstige gevolgen hebben. De partijen lopen het risico om verwikkeld te raken in omvangrijke geschillen over vermeende aanspraken indien niet aan de dwingende vormvereisten wordt voldaan.
Vaak ontstaat bovendien de situatie dat de civiel- en fiscaalrechtelijke consequenties van een schenking vooraf niet voldoende worden overwogen. In veel gevallen wordt bovendien over het hoofd gezien dat er vanuit fiscaal oogpunt specifieke meldingsplichten bestaan; bij het niet in acht nemen hiervan dreigen aanzienlijke risico’s.
Praktische consequenties en bescherming tegen onbedoelde vermogensverschuivingen
Voorkomen van overhaaste schenkingen
De verplichting tot notariële akte dient met name ook ter voorkoming van overhaaste giften. Door de betrokkenheid van een neutrale notaris wordt gewaarborgd dat de schenker volledig wordt geïnformeerd over de reikwijdte van zijn verklaring en eventuele bijkomende gevolgen. Dit kan toekomstige geschillen en langdurige conflicten helpen voorkomen.
Terugvordering en uitvoering
Vaak zijn schenkingsbeloften onderwerp van juridische procedures, omdat de uitvoering – bijvoorbeeld door inschrijving in het kadaster – is uitgebleven en de schenker zich later op het vormgebrek wil beroepen. Anders is het, wanneer het schenkingsbeloften reeds is uitgevoerd: in dat geval wordt het vormgebrek achteraf geheeld en kan het gegevene in de praktijk meestal niet meer worden teruggevorderd. Toch is in dergelijke gevallen een zorgvuldige beoordeling van de omstandigheden noodzakelijk.
Conclusie
Het naleven van de notariële vorm voor schenkingsbeloften is zowel voor bedrijven als particulieren van groot praktisch belang. Het voorkomt niet alleen overhaaste beslissingen, maar waarborgt ook de transparantie en bindendheid van economische transacties. De rechtspraak, zoals benadrukt door de rechtbank Coburg, maakt duidelijk dat schenkingsbeloften zonder de vereiste vorm niet tot afdwingbare aanspraken leiden.
Voor ondernemers, investeerders en vermogende particulieren is het aan te raden om bij vermogensoverdrachten, schenkingen of opvolgingskwesties de geldende wettelijke voorschriften strikt in acht te nemen en tijdig juridische risico’s te laten beoordelen. Bij vragen over dit onderwerp staan de Rechtsanwälte van MTR Legal landelijk en internationaal ter beschikking voor advies.
