Scheiding van tafel en bed en gevangenisstraf: Essentiële aspecten van de erkende scheiding in het familierecht
Het familierecht kent specifieke voorwaarden waaronder het zogenaamde ‘scheidingsjaar’ als beslissende fase voor een echtscheiding wordt erkend. Van centraal belang is in dit verband de vraag hoe een dergelijk scheidingsjaar moet worden beoordeeld wanneer een van de echtgenoten een gevangenisstraf uitzit. De rechtspraak maakt duidelijk dat een louter feitelijke ruimtelijke scheiding niet voldoende is. Er moet aan de voor de erkenning van een scheiding in de zin van § 1567 BGB (Burgerlijk Wetboek) relevante criteria worden voldaan.
Aanwezigheid van de wil tot scheiding – Beoordeling per individueel geval
Herkenbaarheid van de wens tot scheiding
Volgens de recente uitspraak van het Oberlandesgericht Zweibrücken (vonnis van 6 januari 2022, Az. 2 UF 159/20) is er geen sprake van een scheiding tussen echtgenoten wanneer een van de partners een gevangenisstraf uitzit, enkel vanwege de onvrijwillig veroorzaakte fysieke afstand. Doorslaggevend is dat de wens tot scheiding door minimaal een van de echtgenoten duidelijk en begrijpelijk aan de ander is gecommuniceerd. Dit komt overeen met de vaste rechtspraak dat de wil tot scheiden van tafel en bed niet mag worden verondersteld, maar zichtbaar tot uiting moet worden gebracht.
Objectieve en subjectieve vereisten
De wet vereist dat de echtelijke gemeenschap is opgeheven en dat ten minste één echtgenoot de echt als mislukt beschouwt. De opheffing van de echtelijke gemeenschap kan door de detentie van een echtgenoot automatisch plaatsvinden, maar daarnaast moet de wens tot scheiding kenbaar zijn gemaakt. Zonder een duidelijke verklaring of aantoonbare signalen hiervoor – bijvoorbeeld door een schriftelijke mededeling, ondubbelzinnig gedrag of andere communicatie – blijft het familierechtelijke moment van scheiding onduidelijk.
Gevolgen voor de echtscheidingsprocedure
Begin en bewijs van het scheidingsjaar
Het familierechtelijk relevante scheidingsjaar dient ter bescherming van het huwelijk en moet waarborgen dat de echtelijke levensgemeenschap daadwerkelijk en duurzaam is beëindigd. In het geval van een strafrechtelijk veroorzaakte ruimtelijke scheiding kan het lastig zijn om het begin van het scheidingsjaar te bewijzen. Zonder een kenbare beslissing tot scheiding begint het scheidingsjaar juridisch gezien niet automatisch met de aanvang van de detentie, maar pas op het moment dat de andere echtgenoot op betrouwbare wijze op de hoogte wordt gebracht van de wens tot scheiding.
Probleemgevallen in de context van detentie
De situatie van detentie brengt naast familierechtelijke ook feitelijke uitdagingen met zich mee. Vaak worden verklaringen over de scheiding gedaan tijdens correspondentie, telefoongesprekken of bezoeken. Om bewijsredenen is het aan te raden om de op § 1567 BGB gebaseerde eisen voor de documentatie van de wens tot scheiding centraal te houden. Daarnaast moet er rekening mee worden gehouden dat ook na het bekend worden van de wens tot scheiding verdere contactopnames en een ‘herleving’ van het huwelijk door het samenleven deze periode kunnen bemoeilijken.
Rechtspraak en praktische relevantie
De uitspraak van het OLG Zweibrücken benadrukt dat een door strafrechtelijke detentie veroorzaakte ruimtelijke scheiding niet automatisch een scheiding in de zin van het familierecht betekent. Voor het bewijs van de ontbinding van de echtelijke gemeenschap en van de wil tot scheiding is een duidelijke en bewijsbare verklaring tegenover de andere echtgenoot onmisbaar. De principes van deze rechtspraak vinden toepassing in veel familierechtelijke procedures en zijn vooral gezien de formele scheidingsvereisten van groot belang.
Betekenis voor de praktijk en aanvullende aanwijzingen
Voor betrokken cliënten – of zij nu ondernemers, investeerders of vermogende particulieren zijn – is de nauwkeurige beoordeling van de vereisten voor het scheidingsjaar in detentiegevallen vaak met verdere complexe vraagstukken verbonden, bijvoorbeeld als vermogensbestanddelen, vennootschapsrechtelijke belangen of fiscaal relevante feiten in het spel zijn.
Indien er onzekerheden bestaan met betrekking tot het scheidingsjaar of andere familie- en scheidingsrechtelijke aspecten, is het raadzaam deskundige juridische bijstand in te schakelen. De Rechtsanwalt van MTR Legal begeleiden cliënten in heel Nederland en internationaal vakkundig bij het realiseren en vormgeven van hun juridische belangen.
