Scheiding ondanks de psychische belasting van kinderen door de scheiding van hun ouders: beoordelingscriteria en gerechtelijke waardering
Het Oberlandesgericht Stuttgart heeft onder zaaknummer 18 UF 30/23 op 17 januari 2024 een uitspraak gepubliceerd die de vraag belicht in hoeverre de psychische belasting van minderjarige kinderen door de scheiding van hun ouders een beletsel kan vormen voor de echtscheiding conform § 1568 BGB (clausule sociale bescherming). De uitspraak maakt duidelijk onder welke omstandigheden van een scheiding kan worden afgezien en welke grenzen aan de wetgever zijn gesteld.
Juridisch kader van de echtscheiding
Volgens het Duitse familierecht kan een huwelijk worden ontbonden op grond van § 1565 lid 1 BGB, indien het is mislukt en de echtelijke samenleving niet langer bestaat. De wetgever bepaalt echter dat in uitzonderlijke gevallen van een echtscheiding moet worden afgezien indien en zolang de ontbinding van het huwelijk voor gezamenlijke minderjarige kinderen of een van de echtgenoten als gevolg van buitengewone omstandigheden een onaanvaardbare hardheid zou betekenen (§ 1568 BGB).
Relevante criteria voor de toepassing van de hardheidsclausule
Vereisten en beperkingen
Het OLG Stuttgart benadrukt in zijn uitspraak dat de toepassing van de onaanvaardbare hardheid in de zin van § 1568 BGB restrictief moet worden uitgelegd. Het is niet voldoende dat de kinderen als gevolg van de scheiding psychisch belast worden, aangezien de wetgever ervan uitgaat dat een scheidingssituatie in de meeste gevallen sowieso een psychische belasting voor betrokken kinderen met zich meebrengt. Voor het afzien van een scheiding is daarentegen een uitzonderlijke situatie vereist, waarvan de gevolgen duidelijk boven de ‘normale mate’ van belasting uitgaan.
Noodzakelijke mate van aantasting van het welzijn van het kind
De rechterlijke praktijk eist voor een kans van slagen volgens § 1568 BGB dat een scheiding een ernstige, buitengewoon intensieve en concrete aantasting van het welzijn van het kind tot gevolg zou hebben. Standaard verlieservaringen, zoals die regelmatig bij scheidings- en ontbindingsgevallen voorkomen, rechtvaardigen geen afzien van de echtscheiding. De grens voor een ‘onaanvaardbare hardheid’ wordt pas overschreden wanneer het welzijn van het kind door de scheiding op een zodanige manier wordt bedreigd dat uitermate ernstige psychische of fysieke gevolgen ontstaan en het kind blijvend zou worden aangetast.
Bewijslast en toetsing door de rechtbanken
Ook rekening houdend met ingewonnen kinderpsychologische of familiepsychologische rapporten onderzoekt de rechtbank grondig of daadwerkelijk sprake is van een uitzonderlijke hardheid. Daarbij moet steeds zorgvuldig worden afgewogen of de nadelen van een voortzetting van het huwelijk – bijvoorbeeld door aanhoudende ouderlijke conflicten – niet zelfs zwaarder wegen dan een scheiding. De wetgever beoordeelt in zoverre dat het in stand houden van een schijnhuwelijk in de regel niet het welzijn van het kind dient.
Gevolgtrekkingen uit het vonnis van het OLG Stuttgart
In het voorliggende geval voerde de partij die tegen de scheiding was aan dat de gezamenlijke kinderen werden benadeeld door de scheidingssituatie. De rechtbank stelde echter duidelijk dat deze psychische belasting – hoe begrijpelijk en ernstig ze ook zijn – geenszins voldoet aan de strikte vereisten van de uitzonderingsbepaling. Alleen wanneer sprake is van aantoonbare, buitengewone en door de scheiding veroorzaakte benadeling, bijvoorbeeld manifeste psychische aandoeningen die rechtstreeks aan de scheiding kunnen worden toegeschreven, kan onder omstandigheden van een scheiding worden afgezien. In het voorliggende geval achtte het OLG, ondanks het lijden van de kinderen, geen sprake van een ‘onaanvaardbare hardheid’ en hield daarom vast aan het principe van echtscheiding.
Maatschappelijke en juridische relevantie van de uitspraak
Het vonnis onderstreept het belang van een gedifferentieerde belangenafweging in familierechtelijke situaties. Het wijst er met name op dat echtscheidingsprocedures altijd gevalsafhankelijk moeten worden beoordeeld, en dat louter emotionele belasting van gezamenlijke kinderen niet automatisch betekent dat het ouderlijk huwelijk niet mag worden ontbonden. Daarmee beschermt de rechtbank enerzijds het welzijn van het kind tegen objectief onaanvaardbare gevolgen, maar waarborgt anderzijds ook de grondwettelijk verankerde persoonlijkheids- en vrijheidsrechten van de echtelieden.
Bronvermelding
De uitspraak is gebaseerd op het vonnis van het Oberlandesgericht Stuttgart (Zaaknr. 18 UF 30/23) van 17 januari 2024. Voor de juiste interpretatie wordt verwezen naar de officiële publicatie op https://urteile.news/OLG-Stuttgart18-UF-3023Kein-Absehen-von-Scheidung-bei-Leiden-der-Kinder-unter-Trennung~N33637
Mocht u met het oog op een aanstaande scheiding of ontbinding van het huwelijk vragen hebben over de wettelijke bepalingen en mogelijkheden, dan staan de Rechtsanwälte van MTR Legal graag voor een persoonlijk advies tot uw beschikking.
