Beslissing van het OLG Zweibrücken over de omvang van kopersbescherming bij te gunstige garantievoorwaarden
Het Oberlandesgericht (OLG) Zweibrücken heeft in een uitspraak van 21 juli 2023 (Az. 8 U 175/22) zich uitgesproken over de vraag of een koper aanspraak kan maken op een uitgebreide bescherming wanneer hem – vermeend – door de oorspronkelijke verkoper zeer voordelige garantieaanspraken worden toegekend, terwijl er feitelijk geen overeenkomstige contractspartij bestaat. De beslissing verduidelijkt de essentiële grenzen van het eerlijke rechtsverkeer en dient als leidraad voor de risicoverdeling in garantigevallen.
Uitgangssituatie en juridische kaders
In de basis diende een situatie te worden beoordeeld waarbij een vermeende verkoper de koper bijzonder vergaande garantiebelofte had gedaan. Dit betrof met name de aansprakelijkheidsvoorwaarden en de modaliteiten bij een mogelijke gebrekenverhelping. Bij nader onderzoek bleek echter dat de persoon of organisatie die de garantie had toegezegd, feitelijk niet de verkoper was of niet over de vereiste legitimatie beschikte.
Een centrale rechtsvraag was of, en in hoeverre, een koper bescherming verdient wanneer hij ingaat op aanbiedingen die buitengewoon royaal lijken, en in hoeverre algemene beschermingsbepalingen zoals §§ 242, 280 Bürgerliches Gesetzbuch (BGB) of §§ 119 e.v. BGB hier toepasselijk zijn.
Reikwijdte van garantieregelingen in het kooprecht
Betekenis van de garantie en het onderscheid met de wettelijke conformiteit
Volgens het Duitse kooprecht moet er onderscheid worden gemaakt tussen wettelijke conformiteitsrechten (§§ 434 e.v. BGB) en een eventuele aanvullende garantie. Een garantie is doorgaans een vrijwillige prestatiebelofte van de verkoper of een derde, die verder gaat dan de wettelijke rechten bij gebreken en moet worden beoordeeld aan de hand van de concreet overeengekomen voorwaarden.
De reikwijdte van dergelijke garantietoezeggingen wordt hoofdzakelijk bepaald door de inhoud van de verklaring en de aanstelling van de garantiegever. Is de garantiegever echter niet identiek aan de contractspartner of bestaat er geen enkele relatie tussen deze en de koper, rijst de vraag in hoeverre men op de toegezegde prestatie werkelijk mag vertrouwen.
Transparantie en aansprakelijkheid bij ongewone voorwaarden
Ontvangt een koper een toezegging die aanzienlijk verder gaat dan het gangbare in de markt, zonder dit kritisch te onderzoeken, dan gelden er hoge eisen aan zijn eigen zorgvuldigheidsplicht. De rechtspraak benadrukt dat het vertrouwen op het bestaan van buitengewone rechten of aanspraken niet onbeperkt wordt beschermd.
De bescherming van het rechtsverkeer en consumentenbelangen kent haar grenzen daar waar garantievoorwaarden kennelijk bevoordelend zijn en niet te rijmen met de gebruikelijke handelspraktijken. Het civiele recht kan de koper dan ook niet tegen elke waarneming van zijn belangen beschermen indien het objectief om duidelijk onrealistische beloften gaat.
De beslissing van het OLG Zweibrücken
Normen voor kopersbescherming bij vermeende uitbreidingen van garanties
Het OLG Zweibrücken gaf aan dat een koper niet als beschermingswaardig kan worden beschouwd wanneer hij duidelijk voordelige garantiebelofte accepteert zonder voldoende onderzoek naar de identiteit en legitimatie van de garantiegever. Van hem mag met name worden verwacht dat hij kritisch onderzoekt waarom hem zulke verstrekkende prestaties worden toegezegd en of er daadwerkelijk een contractuele binding is met de partij die de garantie geeft.
De rechters wezen er tevens op dat het aannemen dat een derde zonder eigen belang of contractuele basis vergaande garanties zou verstrekken, niet realistisch is. Daarom kan de koper uiteindelijk geen aanspraak doen op de nakoming van zulke beloften indien er objectieve aanwijzingen zijn die twijfels zaaien over de ernst of effectiviteit van de garantie.
Gevolgen voor contractvorming in het handelsverkeer
De beslissing bevestigt het beginsel dat zowel in privaat als in zakelijk verkeer eigen verantwoordelijkheid geldt en dat vertrouwen op uitzonderlijk gunstige beloften zonder plausibiliteitscontrole niet zonder meer afdwingbaar is. Met name in het zakelijke handelsverkeer blijft het aan de partijen om via gebruikelijke checks de legitimatie van contractspartners en hun garanties voldoende te controleren.
Praktische relevantie en nadere overwegingen
Relevantie voor bedrijven, investeerders en particulieren
De richtlijnen van het OLG Zweibrücken zijn van groot belang bij de inschatting van risico’s tijdens contractonderhandelingen, vooral wanneer derden in verband met garanties worden betrokken. Vooral bedrijven en investeerders doen er verstandig aan hun eigen controleprocessen en de documentatie van contract- en garantievoorwaarden verder te ontwikkelen, om te voorkomen dat zij bij geschillen blijven zitten met vermeende toezeggingen die achteraf niet afdwingbaar blijken te zijn. Dit geldt evenzeer voor vermogende particulieren, die bij grotere aankopen of investeringen worden gewezen op uitzonderlijk voordelige extra diensten.
Juridische bescherming en procesrechtelijke gevolgen
Komt het uiteindelijk tot een geschil over de rechtsgeldigheid of afdwingbaarheid van een garantie, dan staan vaak complexe bewijsvragen centraal, onder meer wat betreft de achtergronden van de garantieverlening en de herkenbaarheid van onregelmatigheden door de betrokkenen. Civiele rechters maken daarbij een veelzijdige afweging en nemen alle omstandigheden van het concrete geval in aanmerking.
Opmerking over het vonnis
Het vonnis van het OLG Zweibrücken betreft een beslissing op individuele basis en dient in zijn specifieke context te worden geïnterpreteerd. Het toont echter exemplarisch aan dat het aangaan van ogenschijnlijk zeer voordelige regelingen zonder voldoende controle aanzienlijke risico’s inhoudt, en dat rechtsbescherming zijn grenzen kent wanneer zorgvuldigheidsplichten worden verzaakt.
Voor diepgaand juridisch advies of voor de beoordeling van individuele vragen met betrekking tot garantiebelofte in het kooprecht staat het landelijk en internationaal actieve advocatenkantoor MTR Legal Rechtsanwalt ter beschikking als aanspreekpunt.
