Pensioenverevening: Uitsluiting bij ernstige, door het huwelijk veroorzaakte strafbare feiten
De vraag of de pensioenverevening kan worden uitgesloten in het geval van ernstige huwelijkse misdragingen houdt de familierechter regelmatig bezig. Een recente uitspraak van het Oberlandesgericht (OLG) Stuttgart (zaaknr.: 11 UF 222/24, gepubliceerd op 22 juli 2025) behandelt een situatie die met name de grenzen van de pensioenverevening bij aanzienlijke wangedragingen van een echtgenoot opnieuw belicht.
Achtergrond van de pensioenverevening
De pensioenverevening heeft tot doel om bij echtscheiding de tijdens het huwelijk opgebouwde aanspraken op ouderdoms- of invaliditeitspensioen tussen de partners te verdelen. De wettelijke regels in de Wet Pensioenverevening (VersAusglG) zijn gebaseerd op het idee van huwelijkse compensatie en een solidaire partnerschap.
In uitzonderlijke gevallen kan volgens § 27 VersAusglG volledige of gedeeltelijke uitsluiting van de pensioenverevening plaatsvinden, wanneer de uitvoering voor de tot verevening verplichte echtgenoot grof onbillijk zou zijn. Het toepassen van deze uitsluitingsgrond is aan bijzonder hoge eisen gebonden.
De zaak: Lichamelijk letsel met ernstige gevolgen
Het OLG Stuttgart moest zich buigen over het beroep van een echtgenoot wiens echtgenote in de loop van het huwelijk door ernstig lichamelijk letsel aan één oog blind werd. De daad had strafrechtelijke relevantie; de echtgenoot werd daarvoor strafrechtelijk veroordeeld. Na de start van de echtscheidingsprocedure vroeg de echtgenote om volledige pensioenverevening onder verwijzing naar de gezamenlijke huwelijkse periode.
De rechtbank had de verevening aanvankelijk uitgesloten. In hoger beroep moest het OLG Stuttgart beoordelen in hoeverre de ernstige daad het principe van huwelijkse solidariteit zodanig heeft geschonden dat financiële compensatie niet meer gerechtvaardigd is.
Maatstaven voor onbillijkheid bij de pensioenverevening
Afweging van de omstandigheden van het individuele geval
Volgens vaste rechtspraak van het Bundesgerichtshof moet bij toetsing aan § 27 VersAusglG een zorgvuldige afweging van alle omstandigheden van het individuele geval plaatsvinden. In het bijzonder komen ernstige vergrijpen in aanmerking die zich direct tegen de andere echtgenoot richten en het vertrouwen tussen de partners blijvend kunnen vernietigen.
In dit geval was een ernstig, met blijvend ernstig letsel gepaard gaand geweldsdelict, dat blijvende psychische en fysieke gevolgen voor de echtgenote had, het doorslaggevende criterium.
Relevantie van het strafproces
Het strafproces had de schuldvraag al met voldoende rechtsstatelijke zekerheid beantwoord. Volgens het OLG is het plegen van zwaar lichamelijk letsel met blijvende schade (blindheid aan één oog) een misdraging van zodanige ernst, dat niet langer aan de basisvoorwaarden voor pensioenverevening is voldaan.
Gevolgen voor de pensioenverevening
Het OLG Stuttgart bevestigde de beslissing van de vorige instantie en maakte duidelijk dat een ernstige verwonding met levenslange gevolgen – zoals in dit geval – de uitsluiting van de pensioenverevening volgens § 27 VersAusglG kan rechtvaardigen. Daarbij dient niet alleen naar de strafrechtelijke waardering te worden gekeken, maar vooral naar de concrete huwelijkse omstandigheden en het daaruit voortvloeiende mate van onredelijkheid voor de tot verevening verplichte echtgenoot.
Geen automatische toepassing
Ook na een zwaar strafbaar feit is steeds een afweging vereist. De pensioenverevening is geen belonings- of strafmechanisme voor huwelijkse misstappen, maar een compensatie voor gezamenlijk verworven rechten. Slechts in bijzonder ernstige gevallen, waarbij het gedrag van een echtgenoot neerkomt op de definitieve vernietiging van de huwelijkse solidariteit, kan uitsluiting gerechtvaardigd zijn.
Beoordeling en betekenis van de beslissing
Het oordeel van het OLG Stuttgart onderstreept de hoge drempel voor uitsluiting van de pensioenverevening en maakt duidelijk dat uitsluitend de zwaarste misstappen met blijvende gevolgen voor het slachtoffer een uitzondering kunnen opleveren. Tegelijk blijkt hieruit dat de familierechters gehouden zijn alle omstandigheden, en met name de concrete gevolgen voor het slachtoffer, volledig in aanmerking te nemen.
Met dit besluit wordt het principe van huwelijkse solidariteit gewaarborgd, zonder de beschermende doelstelling van de wet te ondermijnen. Voor betrokkenen in soortgelijke situaties volgt hieruit de noodzaak om de bijzondere ernst en de concrete gevolgen van de huwelijkse misstap zorgvuldig uiteen te zetten.
Individuele beoordeling centraal
Het blijft dus zo: De beoordeling of de pensioenverevening in extreme conflictsituaties kan worden uitgesloten, zal altijd moeten worden getoetst aan de omstandigheden van het concrete geval. De rechter heeft daarbij een ruime beoordelingsvrijheid, die echter wordt begrensd door de ingrijpende aard van deze uitzonderingsbepaling.
Voor vragen over de pensioenverevening, de wettelijke mogelijkheden tot uitsluiting of voor een juridische beoordeling van bijzondere individuele gevallen staan de Rechtsanwälte van MTR Legal graag tot uw beschikking, om samen de relevante aspecten vast te stellen en u te ondersteunen bij een veilige omgang met de juridische kaders.
