Openbare betekening in het internationale rechtsverkeer – bijzonderheden bij dagvaardingen tegen Chinese ondernemingen
De internationale betekening van dagvaardingen stelt partijen in civiele procedures voor aanzienlijke uitdagingen zodra de tegenpartij in het buitenland is gevestigd. Als het gedaagde bedrijf zich in de Volksrepubliek China bevindt, ontstaan er extra procedurele obstakels. De praktijk van de openbare betekening wint daardoor steeds meer aan belang, zoals een recente beslissing van de rechtbank Frankfurt am Main van 7 februari 2025 (zaaknr. 2-06 O 426/24) duidelijk maakt.
Internationale betekening: proceduremechanismen en obstakels
Reguliere betekeningroutes
Het uitgangspunt voor de rechterlijke betekening van dagvaardingen met een buitenlandse component is de toepassing van internationale verdragen en nationaal procesrecht. Het Haags Betekeningsverdrag van 1965 (Hague Service Convention, HZÜ) vormt hierbij het relevante regelwerk, waarbij ook de Volksrepubliek China is aangesloten. Het regelt de verzending van gerechtelijke en buitengerechtelijke stukken naar het buitenland en vereist de aanwijzing van een centrale autoriteit in de ontvangende staat. Het Duitse justitieel apparaat heeft hiervoor vastgelegde procedures: verzending via de rechtbank, inschakeling van de Duitse centrale autoriteit en overdracht naar de buitenlandse procedure.
Praktische moeilijkheden met China
De daadwerkelijke uitdaging doet zich voor in de relatie met de Volksrepubliek China: de procedurele voorwaarden voor buitenlandse rechtshulpverzoeken zijn daar vaak restrictief. De Chinese autoriteiten beoordelen verzoeken tot betekening uiterst streng en weigeren in niet weinig gevallen hun medewerking. Dit betreft bijvoorbeeld situaties waarin een betekening in het binnenland om politieke of inhoudelijke redenen als ontoelaatbaar wordt beschouwd. Het gevolg is een aanzienlijke vertraging van de procedure of, zoals vaak wordt gemeld, een betekening die uiteindelijk zonder resultaat blijft.
Openbare betekening als uiterste middel
Vereisten en procedure
Als een reguliere betekening in het buitenland faalt of uitzichtloos lijkt, biedt het Duitse Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (ZPO) de mogelijkheid tot openbare betekening volgens § 185 ZPO. Toch heeft altijd het uitputten van de voorziene internationale procedures voorrang.
In het onderliggende vonnis van de rechtbank Frankfurt am Main werd de openbare betekening van een vordering tegen een in China gevestigd bedrijf gelast, nadat de reguliere betekening aantoonbaar zonder resultaat bleef. De rechtbank baseerde haar beslissing op het feit dat betekening volgens de regels van het HZÜ geen kans van slagen had en een verdere poging geen hogere kans op succes bood. Daarmee waren de vereiste voorwaarden van uitzichtloosheid en onredelijkheid van een andere betekening vervuld.
Afweging van de procedurele belangen
De rechtbank heeft in detail onderzocht of een openbare betekening in het kader van het beginsel van hoor en wederhoor en een eerlijk proces toch gerechtvaardigd is. Het besluit maakt duidelijk dat formele vereisten en feitelijke omstandigheden tegen elkaar moeten worden afgewogen. De bescherming van de gedaagde tegen een “pro forma”-betekening wordt daarbij evenzeer in ogenschouw genomen als het legitieme belang van de eiser bij rechterlijke handhaving van zijn rechten. De openbare betekening blijft daarom beperkt tot een uitzonderingssituatie waarin een wettelijk voorziene betekening aantoonbaar mislukt.
Rechtsgevolgen van de openbare betekening in de Duits-Chinese context
Aanvang van termijnen en intreden van rechtskracht
Met de openbare betekening geldt het stuk als betekend en beginnen de procedurele termijnen te lopen, ook al is feitelijke kennisname door de in het buitenland verblijvende gedaagde doorgaans niet verzekerd. In de internationale context, vooral wanneer het gedaagde bedrijf zijn zetel in de Volksrepubliek China heeft, kan dit gevolgen hebben voor de effectieve uitoefening van de verdedigingsrechten. Dit is de Duitse wetgever evenzeer bewust als de rechtbanken, waardoor toelaatbaarheid slechts onder duidelijk gedocumenteerde omstandigheden wordt aangenomen.
Erkenning en tenuitvoerlegging in het buitenland
Een ander discussiepunt is de vraag of een in Duitsland tegen een Chinees bedrijf verkregen vonnis in China erkend en ten uitvoer gelegd kan worden. De omstandigheden van de openbare betekening kunnen er in individuele gevallen toe leiden dat de Chinese autoriteiten de erkenning van het buitenlandse vonnis weigeren, indien zij de waarborging van procedurele rechten als onvoldoende achten. Dit dient vooral in het oog gehouden te worden indien een latere tenuitvoerlegging in China gewenst is.
Conclusie en vooruitblik
De uitspraak van de rechtbank Frankfurt am Main benadrukt de aanhoudende complexiteit van internationale rechtshandhaving, vooral bij handelsrechtelijke geschillen met betrekking tot China. De mogelijkheden van openbare betekening bieden een weg tot rechtsbescherming, maar blijven weliswaar aan strenge eisen gebonden. Doorslaggevend is altijd dat alle redelijke en voorziene betekeningroutes zijn uitgeput en een hernieuwde betekening geen extra waarde biedt.
De ontwikkeling in het internationale betekeningrecht, met name gezien de economische relaties met bedrijven in China, blijft een dynamisch gebied met aanzienlijke procedurele bijzonderheden. Het is daarom aan te bevelen om bij grensoverschrijdende geschillen en bijbehorende vragen over betekening deskundige ondersteuning in overweging te nemen.
Voor nadere informatie en een individuele beoordeling staan de rechtsanwälte van MTR Legal u landelijk en internationaal bij – steeds met inachtneming van de actuele ontwikkelingen en de juridische randvoorwaarden.
