Onmiddellijke ontslag in de detailhandel: Verkoop van goederen zonder correcte bonnering vanuit arbeidsrechtelijk perspectief
Mag een werkgever de arbeidsovereenkomst per direct beëindigen wanneer eene medewerkergoederen verkoopt zonder het verkoopproces volgens de voorgeschreven procedures in het kassasysteem te registreren? Deze vraag stond onlangs centraal in een arbeidsrechtelijk geschil waarover het Bundesarbeitsgericht (BAG) op 11 juli 2024 (zaaknr.: 2 AZR 508/21) heeft geoordeeld.
Het vonnis werpt niet alleen licht op de arbeidsrechtelijke vereisten aan de betrouwbaarheid van kassiersters, maar ook op de voor de gehele detailhandel relevante aspecten van compliance en de bedrijfsorganisatie. Hieronder worden de feiten, de procesontwikkeling, de juridische beoordeling en het spanningsveld tussen de belangen van werknemers en de verplichtingen van werkgevers gedetailleerd uiteengezet.
Feiten: Niet-bonneren als aanleiding voor ontslag
In de onderliggende zaak had een jarenlang werkzame werkneemster in de kassazone van een detailhandelsbedrijf goederen aan een derde overgedragen, zonder de verkoop in het kassasysteem te registreren. Het niet-bonneren kwam aan het licht tijdens interne controles. Vervolgens achtte de werkgever het voor de vertrouwensrelatie in de kassazone vereiste minimum aan loyaliteit en zorgvuldigheid niet langer aanwezig en gaf een buitengewoon, onmiddellijk ontslag.
De werkneemster daarentegen voerde aan dat er slechts sprake was van een nalatigheid zonder benadeling opzet en zonder financieel nadeel voor het bedrijf.
Juridische beoordeling door de arbeidsrechtbanken
Arbeidsrechtbank en hogere arbeidsrechtbank
Zowel de arbeidsrechtbank als de in tweede instantie betrokken hogere arbeidsrechtbank achtten het ontslag rechtsgeldig. De belangrijkste motivering was dat de verkoop van goederen buiten de voorgeschreven kassaprocedures een aanzienlijke plichtenschending vormt en het wederzijds vertrouwen in het bijzonder aantast. De arbeidsrechtbanken baseerden zich daarbij op vaste jurisprudentie, die met name in het zogeheten “kassagedeelte” de hoogste mate van transparantie en strikte naleving van interne procedures vereist voor een correcte bedrijfsvoering.
Beslissing van het Bundesarbeitsgericht
Het BAG bevestigde het standpunt van de eerdere instanties en benadrukte dat bij werkzaamheden waarbij een correcte verwerking van kastransacties verplicht is, zelfs geringe overtredingen het essentiële vertrouwen aantasten dat nodig is voor de tewerkstelling. Daarbij is het niet doorslaggevend of er daadwerkelijk sprake is van financieel nadeel of persoonlijke verrijking door de werknemer. De objectieve schending van de plicht staat voorop.
In dit specifieke geval erkende het BAG dat een voorafgaande waarschuwing gezien de ernst van de overtreding niet vereist was. Door het niet-bonneren werd de basis voor de controleerbaarheid en traceerbaarheid van bedrijfsprocessen doelbewust ondergraven, waardoor van de werkgever redelijkerwijs niet kon worden verlangd de arbeidsovereenkomst – ook niet tijdelijk – voort te zetten.
Arbeidsrechtelijke implicaties en bedrijfsrelevante aspecten
Bijzondere loyaliteitsplichten in de kassa- en vertrouwenszone
Bepaalde functies in de detailhandel, met name de omgang met kassa’s en verkooptransacties, vereisen van medewerkers een significant verhoogde zorgplicht. De traceerbaarheid van elke transactie is niet alleen om fiscale en boekhoudkundige redenen essentieel, maar ook ter voorkoming van compliance-overtredingen.
Zelfs onbedoelde, eenmalige nalatigheden bij het bonneren kunnen arbeidsrechtelijk zwaar wegen. Net in het kassagedeelte geldt dat het vertrouwen tussen werkgever en werknemer een fundamentele basis vormt.
Onschuldpresumptie en proportionaliteitsbeginsel
Hoewel de jurisprudentie ook in gevallen van geringe plichtsovertredingen in gevoelige werkgebieden een bijzondere betekenis toekent, blijft het proportionaliteitsbeginsel gewaarborgd. In elk afzonderlijk geval vindt een zorgvuldige afweging van de belangen van beide partijen plaats. Zo worden bijvoorbeeld het eerdere gedrag van dewerknemerster, de duur van het dienstverband en de concrete omstandigheden van de plichtenschending in de beslissing betrokken.
Beslissingen zoals die van het BAG laten echter zien dat de eisen aan de integriteit van medewerkers aan wie geld- of goederenstromen zijn toevertrouwd, bijzonder hoog zijn.
Economische risico’s en preventieplichten voor ondernemingen
Deze zaak onderstreept het grote belang van een alomvattend en transparant controlesysteem in de detailhandel, alsmede duidelijke scholing en bewustwording van medewerkers over hun plichten. Overtredingen van werkvoorschriften, zoals het niet-bonneren van verkopen, kunnen ernstige gevolgen hebben voor werknemers en brengen voor bedrijven aanzienlijke aansprakelijkheids- en fiscale risico’s met zich mee binnen het bereik van compliance.
Naast het schenden van contractuele arbeidsverplichtingen kunnen overtredingen van kassaregels verdergaande controles opleveren, bijvoorbeeld door de belastingdienst, en het aansprakelijkheidsrisico voor de bedrijfsleiding vergroten.
Conclusies voor de arbeidscontracten en bedrijfspraktijk
Het vonnis van het Bundesarbeitsgericht maakt duidelijk dat er behoefte is aan duidelijke en controleerbare regels en aan regelmatige informatievoorziening aan medewerkers over de te volgen procedures in de kassazone. Werkgevers staan voor de opgave om zowel de bedrijfsprocessen als de arbeidsrelaties op een solide en betrouwbare basis te plaatsen.
In geval van twijfel is een grondige toetsing van de relevante feiten en de juridische situatie geboden. De door het BAG beoordeelde zaak toont aan dat zelfs in ogenschijnlijk duidelijke situaties een uitgebreide juridische toetsing noodzakelijk is. Omdat arbeidsrechtelijke geschillen altijd per geval worden beoordeeld, verdient het aanbeveling bij onzekerheid tijdig juridisch advies in te winnen.
Heeft u vragen over arbeidsrecht in verband met kassaverantwoordelijkheid of interne controlemechanismen binnen uw organisatie, dan kunnen de advocaten van MTR Legal u met hun jarenlange ervaring in het handels- en arbeidsrecht terzijde staan.
