OLG München over onterving vanwege huwelijk
De testeer vrijheid is een groot goed. Maar het kent ook zijn grenzen. Zo zijn testamentaire beschikkingen ongeldig als ze in strijd zijn met de goede zeden. Waar de grens ligt tussen testeer vrijheid en strijdigheid met de goede zeden, is een veelvoorkomend geschilpunt. Het OLG München heeft op 23 september 2024 geoordeeld dat de erflater zijn zoon in het testament mocht dreigen met onterving als hij met zijn partner zou trouwen (Az.: 33 Wx 325/23).
Het zijn zeker geen goede uitgangsvoorwaarden voor een huwelijk als de toekomstige schoondochter of schoonzoon door de schoonouders rigoureus wordt afgewezen. Zij kunnen het huwelijk weliswaar niet verhinderen, maar kunnen druk uitoefenen en met onterving dreigen. De grens naar strijdigheid met de goede zeden wordt in een testament daardoor niet overschreden, zoals het OLG München duidelijk maakte. De testamentaire beschikking is derhalve geldig, aldus het zakelijke advocatenkantoor MTR Legal, die onder meer adviseert in erfrecht.
Onterving bij huwelijkssluiting
De erflater in de onderliggende zaak was een succesvolle ondernemer in de horeca. Hij was drie keer getrouwd en had twee zonen uit verschillende huwelijken. In zijn handgeschreven testament uit 2016 stelde hij zijn zonen aan als erfgenamen. Aan de zoon uit zijn eerste huwelijk voegde hij toe: “Indien mijn zoon A. zijn partner C.L. trouwt, wordt hij onterfd.” De zoon trouwde in 2018 met zijn partner en na het overlijden van de vader vier jaar later, vroeg zijn zoon uit zijn tweede huwelijk een erfrechtverklaring als enige erfgenaam aan. Dit motiveerde hij ermee dat zijn halfbroer door het huwelijk onterfd was.
De nalatenschapsrechtbank wees het verzoek af, omdat zij de onterving als strijdig met de goede zeden beschouwde. Het OLG München kwam echter tot een andere beslissing. De onterving van de zoon uit het eerste huwelijk was niet strijdig met de goede zeden. De testeer vrijheid van de erflater woog in dit geval zwaarder. Dat hij de erfenis van de eerstgeboren zoon afhankelijk heeft gesteld van de voorwaarde om niet te trouwen met zijn partner, schendt niet automatisch diens vrijheid om te trouwen volgens artikel 6 GG, aldus het OLG München.
Testeer vrijheid tegen vrijheid om te trouwen
Het OLG erkende dat de jurisprudentie over strijdigheid met de goede zeden in testamentaire beschikkingen inconsistent is. In het onderhavige geval was de betreffende clausule echter niet strijdig met de goede zeden, maar binnen de testeer vrijheid van de erflater te aanvaarden. Ter ondersteuning gaf het OLG München aan dat door de voorwaarde in het testament slechts geringe druk op de zoon uit het eerste huwelijk werd uitgeoefend. De erflater had immers al eerder aangekondigd dat hij zijn zoon zou onterven als hij zijn toenmalige partner zou trouwen. De zoon liet zich daardoor echter niet afschrikken. Bovendien moet een erfgenaam weten dat hij recht heeft op zijn legitieme portie.
Als de vader de onterving niet eerder had aangekondigd, had een dergelijke clausule in het testament geen druk kunnen uitoefenen op de zoon omtrent een huwelijk – althans niet tijdens het leven van de erflater. Daarom was het aanknopingspunt voor een toetsing van strijdigheid met de goede zeden de blote uiting van de vader en niet zijn testamentaire beschikking.
De vader had weliswaar zijn testeer vrijheid gebruikt om invloed uit te oefenen op een grondwettelijk beschermd levensdomein van de zoon, namelijk de vrijheid om te trouwen. Dit leidde echter bij de afweging tussen de grondrechten niet tot strijdigheid met de goede zeden, benadrukte het OLG München.
Recht op legitieme portie blijft bestaan
Er moet rekening mee worden gehouden dat de zoon zijn recht op de legitieme portie behoudt en dit ook wist toen zijn vader met onterving dreigde. Er is voor het huwelijk dus geen ondraaglijke economische druk opgebouwd. Bovendien bleef de zoon na het huwelijk verder werken in het bedrijf van de vader. Ook dit spreekt tegen ondraaglijke druk, aldus het OLG verder. De erflater wilde met de clausule in de eerste plaats voorkomen dat de partner invloed zou krijgen op het door hem opgebouwde bedrijf en zo zijn levenswerk veiligstellen. Strijdigheid met de goede zeden is daarom niet aanwezig, aldus het OLG.
Het OLG München heeft met zijn beslissing de testeer vrijheid versterkt. De grens naar strijdigheid met de goede zeden kan echter ook worden overschreden door testamentaire beschikkingen. In geval van twijfel dient daarom juridisch advies te worden ingewonnen.
MTR Legal adviseert bij vragen over testament en erfcontracten evenals andere erfrechtelijke onderwerpen.
Neem gerust contact met ons op!
