Uitgangspunt: corona-bijzondere vergoedingen en hun persoonlijke relevantie
In het kader van de COVID-19-pandemie zijn tal van financiële ondersteuningsmaatregelen voor werknemers ingevoerd. Daartoe behoorden met name de zogenaamde corona-bijzondere vergoedingen, die als belastingvrije toelage werden uitbetaald. Het doel van deze betalingen was om de bijzondere lasten die met de pandemie gepaard gingen, te verzachten. Bij deze betalingen werd echter bijzondere aandacht besteed aan de vraag of en in hoeverre ze vatbaar zijn voor beslag, vooral voor werknemers tegen wie tenuitvoerleggingsmaatregelen zijn genomen. Centraal in de juridische discussie stond de vraag of de corona-premie onder het beslagbeschermingsregime valt.
BAG-beslissing van 25-08-2022 – Samenvatting en motivering
Belangrijke overwegingen van het Bundesarbeitsgericht
Het Bundesarbeitsgericht (BAG) moest met het arrest van 25 augustus 2022 (zaaknr.: 8 AZR 14/22, gepubliceerd op 26 augustus 2022) beoordelen of een corona-bijzondere vergoeding deel uitmaakt van het ‘niet-beslagbare arbeidsinkomen’ in de zin van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (ZPO), of dat het in beginsel vatbaar is voor beslag. Concreet ging het om een bijzondere betaling die de werkgever uitkeerde onder verwijzing naar de pandemiegerelateerde extra prestaties. Het doel van deze betaling, evenals het karakter als sociale uitkering, stond direct in relatie tot de toetsing van de vatbaarheid voor beslag.
De rechtbank heeft in haar uitspraak duidelijk gemaakt dat een dergelijke bijzondere betaling in beginsel niet vatbaar is voor beslag, zolang deze dient om extra kosten te compenseren die zijn ontstaan door de bijzondere pandemische situatie. Dit volgt uit § 850a nr. 3 ZPO, volgens welke toelagen die wegens bijzondere prestaties worden betaald, regelmatig onder de beslagbescherming vallen. De bedoeling van de werkgever en het karakter van de betaling – als reactie op buitengewone lasten tijdens de pandemie – waren daarbij doorslaggevend.
Afgrenzing ten opzichte van andere betalingen
Het BAG geeft aan dat het aankomt op het specifieke doel van de betaling. Als er een uitsluitend sociale motivering is die verder gaat dan het reguliere loon, pleit dit vóór niet-beslagbaarheid. Anders is het wanneer een betaling onafhankelijk van pandemiegerelateerde bijzonderheden en zonder duidelijke relatie tot de coronacrisis wordt gedaan.
De eenmalige belastingvrije corona-toelage behoort volgens de rechters niet tot het algemene arbeidsinkomen waar in beginsel beslag op kan worden gelegd. Het betreft veeleer een met toelagen vergelijkbare bijzondere betaling, waarvan het doel volgens het arbeidsrecht en de ZPO de bescherming van de werknemer tegen beslaglegging rechtvaardigt.
Systematische inbedding en praktische gevolgen
Betekenis voor de praktijk
De uitspraak van het BAG heeft verstrekkende betekenis voor werknemers die zich in een financiële noodsituatie bevinden en wier loon wordt geëxecuteerd. Voor werkgevers is van belang dat het beoogde bestedingsdoel en de gedocumenteerde uitwerking bepalend zijn voor de latere niet-beslagbaarheid. Voor schuldeisers stelt de vaste rechtspraak van het BAG daarentegen grenzen aan de toegang tot bepaalde vermogensbestanddelen van schuldenaars.
Grenzen van niet-beslagbaarheid
Toch moet worden opgemerkt dat niet-beslagbaarheid altijd een beoordeling per geval vereist. Doorslaggevend is de duidelijke toewijzing van de betaling aan pandemiegerelateerde extra lasten. Misbruikconstructies, zoals het ometiketteren van regulier loon als ‘bijzondere vergoeding’, vallen hier niet onder en blijven vatbaar voor beslag. De rechtspraak maakt daarmee een duidelijk onderscheid tussen echte toelagen en andere loonbestanddelen.
Fiscaalrechtelijke en sociaalverzekeringsrechtelijke classificatie
Met betrekking tot de fiscale behandeling zijn deze betalingen volgens § 3 nr. 11a Einkommensteuergesetz (EStG) binnen de vrijstellingsgrens belastingvrij. Sociaalverzekeringsrechtelijk zijn de premies eveneens bevoorrecht, wat de aantrekkelijkheid vanuit het perspectief van werknemers verder vergroot. Deze aspecten hadden echter geen directe invloed op de beslissing over beslagbaarheid, maar zijn wel van groot belang voor de beoordeling in de arbeidsrechtpraktijk en voor de documentatie door werkgevers.
Juridisch perspectief en handelingsmogelijkheden
Het arrest versterkt het beschermingsmechanisme voor pandemiegerelateerde bijzondere betalingen en vermindert het risico dat bestaanszekerheid biedende steunmaatregelen door beslaglegging verloren gaan. Het duidelijke onderscheid tussen bijzondere uitkeringen en reguliere inkomensbestanddelen stelt ondernemingen in staat om gericht steun te bieden, zonder dat steeds de belangen van schuldeisers op de voorgrond hoeven te staan. Niettemin blijft zorgvuldige documentatie van de aanleiding en het voldoen aan de vereisten uit de ZPO en het EStG essentieel om van deze voordelen in individuele gevallen gebruik te kunnen maken.
Conclusie
Het Bundesarbeitsgericht heeft een belangrijke verduidelijking gegeven over de niet-beslagbaarheid van corona-bijzondere vergoedingen en heeft de arbeids- en civielrechtelijke criteria voor zulke toelagen duidelijk uiteengezet. Deze jurisprudentie heeft praktische gevolgen voor zowel werkgevers als werknemers en executieschuldeisers, en moet – vooral bij de vormgeving en uitbetaling van vergelijkbare bijzondere vergoedingen – zorgvuldig worden meegenomen.
Mochten er in de praktijk vragen ontstaan met betrekking tot de behandeling van bijzondere betalingen, beslagbescherming en keuzemogelijkheden binnen aanvullende arbeidsvoorwaarden, dan staan de Rechtsanwalt van MTR Legal Rechtsanwalt ter beschikking voor individuele en deskundige advisering.
