Tariftrouw bij overheidsopdrachten – Nieuwe impulsen voor een evenwichtige concurrentie
De uitvaardiging en voortdurende aanpassing van wetten inzake tariftrouw op federaal en deelstaatniveau nemen in Duitsland een vaste plaats in binnen de overheidsaanbestedingen. Het doel is om gelijke kansen voor alle marktdeelnemers te waarborgen en sociaal dumping in het door de overheid aangestuurde inkoopproces tegen te gaan. De nieuwe federale Tariftreuewet (tariftrouwwet) zet hierbij accenten: zij verplicht opdrachtnemers bij het uitvoeren van overheidsopdrachten de relevante cao’s in acht te nemen en richt zich op bredere sociaalpolitieke en Europeesrechtelijke doelstellingen.
Juridische basis en actuele ontwikkeling
De rechtsgrondslag van de tariftreuewetten is, afhankelijk van het toepassingsgebied, zowel te vinden in de landelijk geldende wet op de handhaving van tariftrouw en minimumloon bij overheidsopdrachten als in verschillende vormen in de aanbestedingswetten van de deelstaten. Belangrijkste doel is het voorkomen van concurrentievervalsing door het omzeilen van cao’s en wettelijke minimumnormen, vooral bij het inzetten van onderaannemers en in grensoverschrijdende situaties.
In het kader van de actuele wetgevingsinitiatief voorziet de federale regering dat overheidsopdrachtgevers, met name de federale overheid, deelstaten en gemeenten, diensten voortaan bij voorkeur gunnen aan bedrijven die ten minste het respectieve cao-loon betalen. De wet maakt onderscheid in toepassingsgebieden en berust op een getrapt model, waarbij de sector- en regiogebonden cao-gebondenheid als gunningscriterium wordt geïmplementeerd.
Praktische gevolgen voor bedrijven en opdrachtgevers
Vereisten voor inschrijvers
Overheidsopdrachtgevers zijn gehouden om duidelijke tariftreueclausules in hun aanbestedingsdocumenten op te nemen. Van ondernemingen die deelnemen aan aanbestedingen wordt verlangd dat zij de naleving van de relevante cao’s verzekeren en transparant aantonen. Controle vindt doorgaans plaats door middel van eigen verklaringen, maar wordt steekproefsgewijs en bij verdenking nader onderzocht. Overtredingen van de tariftrouwplicht kunnen leiden tot uitsluiting van de aanbesteding of tot sancties tijdens de looptijd van het contract.
Betekenis voor de praktijk
De nieuwe regelingen zijn gericht op het bevorderen van eerlijke concurrentie en het waarborgen van kwalitatief hoogwaardige én sociaal verantwoorde diensten. Bedrijven moeten naast een zorgvuldige calculatie van hun aanbiedingen er ook op toezien dat ingezette onder- en nevenaannemers de tariftrouwplichten naleven. De praktische uitvoering kan per geval uitdagingen opleveren, bijvoorbeeld wanneer de cao-gebondenheid en toepasselijkheid bij multilokaal opererende consortia of bij buitenlandse bedrijven moeten worden vastgesteld. De federale regering benadrukt dat alle voorschriften in overeenstemming met de relevante Europese en aanbestedingsrechtelijke bepalingen moeten plaatsvinden.
Uitdagingen, kansen en juridische toetsingskaders
Afbakenings- en interpretatievragen
Bij toepassing van de nieuwe wet staan bedrijven en overheidsopdrachtgevers voor uitdagingen bij het bepalen van de toepasselijke cao, met name bij concurrerende cao’s. Ook de interpretatie van de eisen aan onderaannemers – in het bijzonder met vestiging in het buitenland – kan complex zijn. Voor grensoverschrijdende constellaties moet worden meegenomen dat het primaire recht van de Europese Unie en de jurisprudentie van het HvJ-EU de speelruimte in het aanbestedingsrecht beperken.
Rechtsbescherming en controle
De wetgever verankert controlemechanismen om de naleving te waarborgen, bijvoorbeeld via toezichtbevoegdheden van autoriteiten en de mogelijkheid van aanbestedingsrechtelijke toetsingsprocedures. Inschrijvers kunnen zich, indien uit hun zicht sprake is van een onjuiste toepassing of gebrekkige inachtneming van tariftreueplichten door de aanbestedende dienst, beroepen op de beschikbare aanbestedingsrechtelijke rechtsmiddelen.
Economisch-politieke duiding
De verplichting tot tariftrouw is niet alleen een instrument om passende loon- en arbeidsvoorwaarden te waarborgen, maar dient ook het behoud van concurrentieneutraliteit bij overheidsopdrachten. Juist met het oog op de toenemende internationalisering van de inkoopmarkten en de integratie van onderaannemerstructuren wil de wetgever sociale minimumnormen op duurzame wijze waarborgen.
Vooruitblik
De inwerkingtreding en de voortschrijdende implementatie van tarieftrouw-gerelateerde aanbestedingsregels zullen ook in de toekomst een belangrijk onderwerp blijven in de politieke, economische en juridische discussie. De concrete uitwerking in het individuele geval hangt van talrijke factoren af, waaronder de specifieke cao-gebondenheid per sector en de administratieve praktijk van de aanbestedende overheidsdienst. Aanpassingen en verduidelijkingen door jurisprudentie en vaktoezicht zijn te verwachten, vooral met het oog op open interpretatievragen en raakvlakken met het Europese aanbestedingsrecht.
Voor bedrijven en instellingen die te maken hebben met overheidsaanbestedingen en de naleving van arbeids- en aanbestedingsrechtelijke voorschriften, ontstaat hierdoor een aanzienlijke noodzaak tot toetsing en aanpassing. Mochten zich in verband met tarieftrouw-gerelateerde vereisten juridische vragen of onduidelijkheden voordoen, kunnen wij als MTR Legal Rechtsanwalt u individueel informeren over de verdere stappen.
