Misleidende reclame-uitingen en gebreken in de gegevensbescherming bij Immobilienscout24: uitspraak van de rechtbank Berlijn
De rechtbank Berlijn heeft met uitspraak van 15.09.2023 (zaaknr. 52 O 65/23) centrale aspecten van de reclame- en gegevensbeschermingspraktijk van Immobilienscout24, een bekend vastgoedportaal, juridisch getoetst. In het bijzonder stonden de zogeheten kredietwaardigheidscheck voor woningzoekenden en de daaraan verbonden informatieverplichtingen, alsmede vragen rond gegevensbescherming bij de gegevensoverdracht centraal. Hieronder wordt de beslissing vanuit civielrechtelijk perspectief geanalyseerd en het belang ervan voor marktdeelnemende bedrijven en eindgebruikers toegelicht.
Achtergrond van de procedure
Feiten en punten van geschil
Immobilienscout24 bood woningzoekenden een betaalde kredietwaardigheidscheck aan. In het kader van het aanbod werd geadverteerd met uitspraken als ‘Met de kredietwaardigheidscheck overtuigt u verhuurders van uw betalingsvermogen’. Consumentenorganisaties maakten bezwaar tegen het gebruik van deze reclame-uitingen met als reden dat zij een onjuist beeld van de zeggingskracht van de kredietwaardigheidscheck zouden kunnen geven. Tegelijkertijd werden er tekortkomingen bekritiseerd bij de omgang met de persoonsgegevens van gebruikers, met name met betrekking tot het doorgeven van gegevens aan derden en de transparantie en beveiliging bij de online kredietwaardigheidscheck.
De kernvragen in de juridische beoordeling
De beslissende juridische vragen betroffen:
- De toelaatbaarheid van de reclame-uitingen met het oog op het verbod op misleiding (§ 5 UWG)
- De nakoming van wettelijke informatieverplichtingen ten opzichte van consumenten, in het bijzonder art. 13 AVG en §§ 312d, 312j BGB
- De naleving van bewijsplichten rond gegevensbescherming en de grondbeginselen van gegevensverwerking volgens de AVG
De centrale overwegingen van de rechtbank
Misleiding binnen de reclame
De rechter stelde vast dat de door Immobilienscout24 gebruikte reclameslogans essentiële informatie over de daadwerkelijke zeggingskracht van de kredietwaardigheidscheck missen. Er wordt gesuggereerd dat de dienstverlening een objectieve en uitgebreide uitspraak doet over het betalingsvermogen van de woningzoekende en voor verhuurders een betrouwbare basis voor besluitvorming biedt. In werkelijkheid zijn de gegevens echter alleen gebaseerd op informatie van geselecteerde kredietinformatiebureaus, zonder alle voor de kredietwaardigheid relevante informatie te omvatten.
Volgens de rechter wordt hiermee een feitelijke bewering gedaan die niet overeenstemt met de daadwerkelijke reikwijdte van de kredietwaardigheidscheck. Volgens deze opinie is de reclame in strijd met § 5 UWG, die misleiding door het weglaten van essentiële informatie, evenals door overdrijving, verbiedt.
Gebreken in de gegevensbescherming
Met betrekking tot gegevensbescherming erkende de rechtbank aanzienlijke tekortkomingen. Zo werden gebruikers volgens de rechter niet voldoende duidelijk geïnformeerd over de aard en omvang van de gegevensverwerking. Het is bijzonder problematisch dat de kredietwaardigheidscheck het overdragen van persoonsgegevens aan externe bedrijven of kredietinformatiediensten vereist – zonder dat de betrokkenen op transparante wijze worden geïnformeerd over de ontvangers, doeleinden van gebruik en hun rechten als betrokkene.
De rechter hechtte veel gewicht aan de naleving van de plichten uit art. 13 AVG. Overtreding hiervan leidt niet alleen tot mogelijke boetes, maar kan ook het contractuele relatie met consumenten schaden en tot aansprakelijkheid binnen het contractuele verband leiden.
Juridische gevolgen en impact op de markt
De rechtbank verbood Immobilienscout24 het verder gebruiken van de aangevochten reclame-uitingen en het blijven verwerken en doorgeven van persoonsgegevens zonder de vereiste gegevensbeschermingsinformatie en toestemmingen van de betrokkenen. Deze uitspraak past in een reeks recente rechterlijke uitspraken die het beschermingsniveau van consumenten bij digitale diensten verhogen en tegelijkertijd dienstverleners voor nieuwe uitdagingen stellen bij het vormgeven van hun aanbod.
Implicaties voor ondernemingen
Eisen aan reclame-uitingen bij kredietwaardigheidsinformatie
De uitspraak laat zien dat ondernemingen bij het vormgeven van kredietwaardigheidstoetsen de grootst mogelijke transparantie moeten bieden. De reclamewerking mag niet verder gaan dan de daadwerkelijke zeggingskracht van de dienst. Wanneer kredietwaardigheidsinformatie via onlineplatforms wordt aangeboden, is het cruciaal dat gebruikers volledig en correct geïnformeerd worden om het principe van een geïnformeerde keuze te waarborgen.
Gegevensbescherming en informatieverplichtingen – civielrechtelijke en regulatoire eisen
In verband met de kredietwaardigheidscheck moeten alle verwerkingsstappen voor de betrokkenen duidelijk en begrijpelijk worden toegelicht. Naast een transparante weergave van ontvangers en doeleinden is het van belang dat gebruikers hun rechten tegenover de aanbieder effectief kunnen uitoefenen. Overtreding van gegevensbeschermingsregels kan niet alleen tot toezichtmaatregelen leiden, maar ook tot mededingingsrechtelijke consequenties.
Conclusie en vooruitblik
De uitspraak van de rechtbank Berlijn maakt duidelijk dat bij digitale bedrijfsmodellen zowel het mededingingsrecht als het gegevensbeschermingsrecht in aanzienlijke mate in acht moeten worden genomen. Bedrijven die consumenteninformatie verwerken en daarmee adverteren, moeten zorgvuldig nagaan dat alle informatie duidelijk, correct en volledig is. Vooral in gevoelige gebieden als kredietwaardigheidsbeoordeling is bijzondere terughoudendheid aanbevolen bij reclameoverdrijvingen.
De beslissing benadrukt ook dat niet alleen toezichthoudende, maar ook civielrechtelijke procedures wegens misleidende reclame en schendingen van gegevensbescherming ernstige gevolgen kunnen hebben voor aanbieders van digitale diensten.
De procedure is beslist op basis van de ten tijde van het oordeel bekende feiten en rechtspositie; het oordeel is onder voorbehoud van een definitieve beslissing door eventuele hogere instanties.
–
Quellen: Landgericht Berlin, Urteil vom 15.09.2023 – 52 O 65/23, abrufbar unter https://urteile.news/Landgericht-Berlin-II_52-O-6523_Irrefuehrende-Werbung-fuer-Bonitaets-Check-und-mangelnder-Datenschutz-bei-Immobilienscout24~N35393
Indien er onzekerheden bestaan bij het implementeren van reclameactiviteiten of het verwerken van persoonsgegevens, kan een individuele juridische beoordeling in het specifieke geval raadzaam zijn. MTR Legal Rechtsanwalt staat ter beschikking voor verdere juridische begeleiding bij vragen betreffende de mededingings- en gegevensbeschermingsrechtelijke vereisten in de digitale sector.
