Kapitaalmarktrechtelijke schadevergoedingsvorderingen van Wirecard-aandeelhouders: Geen erkenning als insolventievorderingen – Indeling en achtergronden
De zaak Wirecard heeft zowel nationaal als internationaal tot brede discussies geleid over de aansprakelijkheid en de bescherming van aandeelhouders. Met name staat de vraag centraal of aandeelhouders schadevergoedingsvorderingen, voortvloeiend uit schendingen van kapitaalmarktregels, in de insolventieprocedure tegen Wirecard AG als insolventievordering kunnen laten opnemen in de insolventietabel. Met het vonnis van 29 november 2022 heeft de rechtbank München I (zaaknr. 29 O 7754/21) richtinggevende aanwijzingen gegeven voor dit vraagstuk.
Indeling van de beslissing van de rechtbank München I
Achtergrond en onderwerp van de procedure
Na het bekend worden van het Wirecard-schandaal werden talrijke aandeelhouders geconfronteerd met aanzienlijke vermogensverliezen. Velen baseerden hun vorderingen op vermeende schendingen van kapitaalmarktinformatieplichten, met name in verband met beweerdelijk onjuiste of ontbrekende ad-hoc-meldingen en schendingen van andere kapitaalmarktrechtelijke verplichtingen door de vennootschap of haar organen.
Tegen deze achtergrond hebben aandeelhouders schadevergoedingsvorderingen bij de insolventiecurator van Wirecard AG als insolventievorderingen voor de insolventietabel (§ 38 InsO) aangemeld. De rechtbank München I diende zich uit te spreken over de toelaatbaarheid van deze handelwijze.
Kernpunt van het vonnis
De rechtbank München I heeft verduidelijkt dat vorderingen van aandeelhouders uit kapitaalmarktrecht niet als insolventievorderingen in de zin van §§ 38 e.v. InsO in de tabel kunnen worden opgenomen. Volgens de rechtbank dienen dergelijke aanspraken als achtergesteld in de zin van § 39 lid 1 nr. 5 InsO te worden behandeld.
Dit wordt voornamelijk onderbouwd met het feit dat de ingeroepen vorderingen onder het eigenvermogenskarakter van de aandeelhouders vallen. Zij vormen een uitdrukking van de vennootschapsrechtelijke risico- en aansprakelijkheidsverhouding tussen aandeelhouder en vennootschap en zijn daarom als achtergestelde insolventievorderingen te kwalificeren. Gelijke behandeling met echte schuldeisers van de naamloze vennootschap, wier vorderingen op een uitwisselingsverhouding berusten, zou in strijd zijn met het stelsel van het insolventierecht.
Ook een beroep op eventuele onrechtmatige daadsgrondslagen leidt volgens de rechtbank niet tot een ander resultaat. Zelfs bij onrechtmatige daadsgrondslagen blijft het verband met de vennootschapsrechtelijke positie van doorslaggevend belang.
Juridische en praktische gevolgen voor aandeelhouders
Gevolgen voor de insolventieprocedure
Door de kwalificatie als achtergestelde vordering, § 39 lid 1 nr. 5 InsO, worden vorderingen uit de verwerving of inschrijving van aandelen die zijn gebaseerd op de schending van kapitaalmarktinformatieplichten, in de insolventieprocedure pas na volledige voldoening van alle preferente insolventievorderingen (bijv. vorderingen uit leveringen, diensten, leningen, etc.) in aanmerking genomen. In de praktijk leidt dit er doorgaans toe dat feitelijke voldoening van dergelijke vorderingen is uitgesloten.
Afgrenzing ten opzichte van andere schuldeisergroepen
Een belangrijk doel van het insolventierecht is de gelijke behandeling van schuldeisers, met inachtneming van hun rang en risicopositie. De rechtbank benadrukt dat aandeelhouders als ‘eigenverstrekkers van kapitaal’ deelnemen aan het ondernemingsrisico van de vennootschap en daarom in geval van insolventie achter de vorderingen van vreemdvermogensverschaffers moeten worden gesteld. Dit omvat ook situaties waarin aandeelhouders zich beroepen op schendingen van verplichtingen door de vennootschap.
Kapitaalmarktrechtelijke beleggersbescherming en vennootschapsrechtelijke achterstelling
De uitspraak weerspiegelt de systematische afbakening tussen kapitaalmarktrechtelijke aanspraken op schadevergoeding en het vennootschapsrechtelijke achterstellingsbeginsel. Terwijl beleggersbescherming in KapMuG-procedures en het geldend maken van schadevergoedingsvorderingen uit misleiding op de kapitaalmarkt in principe worden erkend, bestaan er in het insolventierecht strikte wettelijke grenzen indien de vordering verband houdt met de hoedanigheid van aandeelhouder.
Vooruitblik en verdere ontwikkelingen
De uitspraak van de rechtbank München I sluit aan bij de tot nu toe restrictieve lijn in de rechtspraak met betrekking tot schadevergoedingsvorderingen binnen het kapitaalmarktrecht, die worden gekenmerkt door de vennootschappelijke verbondenheid van de aandeelhouder met de vennootschap. De mogelijkheid om vorderingen als insolventievorderingen te realiseren, blijft voor aandeelhouders in de regel uitgesloten.
Het blijft afwachten of deze rechtsopvatting ook in hogere instanties en in andere, vergelijkbare gevallen stand zal houden. Ondertussen blijft de zaak rond de politieke, toezichtsrechtelijke en strafrechtelijke aspecten van het Wirecard-complex onderwerp van lopend onderzoek en juridische procedures; de onschuldpresumptie blijft van toepassing.
Conclusie en mogelijke stappen
Volgens de huidige rechtspositie worden aandeelhouders die zich door schendingen van kapitaalmarktvoorschriften benadeeld achten, in de insolventieprocedure doorgaans op een achtergestelde positie geplaatst. De juridische duiding benadrukt het onderscheid tussen kapitaalmarktrechtelijke schadevergoedingsvorderingen en het recht op vorderingen in het insolventierecht.
Bron: Landgericht München I, vonnis van 29.11.2022, zaaknr. 29 O 7754/21
Vervolgadvies
Gezien de complexiteit en de voortdurende ontwikkelingen rondom de Wirecard-zaak en op het gebied van het kapitaalmarkt- en insolventierecht, is het aan te bevelen bij vragen of onduidelijkheden een ervaren juridisch adviseur te raadplegen. De Rechtsanwalt van MTR Legal staan met name ondernemingen, investeerders en andere betrokkenen landelijk en internationaal ter beschikking voor een gedegen beoordeling.
