Insolventiespecifieke toewijzing van vorderingen bij het intreden van nieuwe massa-onvoldoende – Geen wijziging van de insolventierechtelijke rangorde door het BAG
Het Bundesarbeitsgericht (BAG) heeft in een recente uitspraak – Beschluss van 25 augustus 2022, Az.: 6 AZR 441/21 – bevestigd dat het intreden van de zogenaamde nieuwe massa-onvoldoende geen verandering brengt in de insolventierechtelijke rangorde van vorderingen. Deze constatering heeft aanzienlijke praktische betekenis voor de behandeling van vorderingen in een insolventieprocedure en behoeft een nadere beschouwing om potentiële risico’s en handelingsruimte voor schuldeisers, ondernemingen en andere procesdeelnemers inzichtelijk te maken.
Hoofdlijnen van massa-onvoldoende en nieuwe massa-onvoldoende
De insolventiespecifieke betekenis van massa-onvoldoende
Binnen een geopend insolventieprocedure worden de beschikbare insolventiemassa en de daarop rustende vorderingen in verschillende categorieën ingedeeld. Zodra de aanwezige insolventiemassa niet meer volstaat om alle massaschulden te voldoen, is er sprake van massa-onvoldoende (§ 208 InsO). De insolventiecurator moet het insolventierecht hierover direct informeren. De melding van massa-onvoldoende beperkt doorgaans de toegang van schuldeisers tot de vrije massa en heeft gevolgen voor de afwikkeling en voldoening van bestaande verplichtingen.
Nieuwe massa en nieuwe massaschulden
Na de melding van massa-onvoldoende ontstaan alleen nieuwe massaschulden door rechtshandelingen die de curator vanaf dat moment verricht. Deze dienen te worden onderscheiden van de “oude massaschulden”, aangezien zij volgens de jurisprudentie van het BAG en de heersende literatuur in principe met voorrang uit de tot dan toe ontoereikende massa moeten worden voldaan. Een typisch toepassingsvoorbeeld is bijvoorbeeld een loonvordering van een werknemer uit een nieuw dienstverband, die na de melding van onvoldoende massa aan de curator ontstaat.
De insolventierechtelijke rangorde – Basisbegrip en relevante vraagstukken voor de beslissing
Systematische indeling van vorderingen
Het insolventierecht onderscheidt meerdere rangen van schuldeisersvorderingen: Op de eerste plaats staan de insolventieschuldeisers, wier vorderingen voor opening van de procedure zijn ontstaan. Hoger in rang staan de massaschuldeisers, waartoe in het bijzonder de massaschulden behoren die na opening van de procedure zijn ontstaan (§ 55 InsO). Hiervan dienen de na melding van massa-onvoldoende ontstane nieuwe massaschulden te worden onderscheiden, die weliswaar bevoorrecht worden behandeld, maar niet volledig gelijkgesteld mogen worden aan de massaschulden.
Geen rangverschuiving door nieuwe massa-onvoldoende
Volgens het BAG – bevestigd door de genoemde uitspraak – blijft de wettelijk vastgestelde rangorde gehandhaafd, ook wanneer er sprake is van nieuwe massa-onvoldoende. Na het intreden en melden van de onvoldoende massa leidt de nieuwe massa-onvoldoende dus niet tot herkwalificatie van reeds bestaande vorderingen. Vorderingen die eerder op de massa rustten, krijgen geen nieuw insolventierechtelijk voorrang en dienen nog steeds volgens § 209 InsO te worden afgehandeld. Hiermee wordt een duidelijke grens gesteld aan een achteraf wijziging van de schuldeisershiërarchie.
Gevolgen voor werknemersvorderingen en praktische consequenties
Relevantie voor loonbetalingen en postcontractuele vorderingen
Juist voor werknemers van insolvente ondernemingen heeft deze rechtspositie grote gevolgen. De uitspraak van het BAG betreft in het bijzonder de indeling van loonvorderingen die ontstaan na het intreden van massa-onvoldoende. De registratie en handhaving van deze vorderingen is afhankelijk van de vraag of het om oude massa- of nieuwe massaschulden gaat. Bestaande vorderingen die vóór het intreden van de nieuwe massa-onvoldoende zijn ontstaan, worden niet opgewaardeerd en krijgen geen bijzondere voorrang.
Betekenis voor de ondernemingspraktijk en toekomstige contractvorming
Voor ondernemingen en schuldeisers die na de melding van nieuwe massa-onvoldoende prestaties leveren of ontvangen, blijft een grondige risicoafweging essentieel. De uitspraak van het BAG bepaalt dat nieuwe overeenkomsten en verplichtingen tegenover de insolventiemassa bijzondere aandacht verdienen. Contractpartijen en dienstverleners dienen het tijdstip van de melding van massa-onvoldoende altijd te documenteren, om eventuele vorderingen tijdig aan te melden en aan de risicogerelateerde eisen van de procedure te voldoen.
Juridische beoordeling en conclusie
De verduidelijking van het BAG zorgt voor meer rechtszekerheid bij de indeling en handhaving van vorderingen binnen de insolventieprocedure. De restrictieve interpretatie voorkomt een latere wijziging van de schuldeisersrang door uitsluitend het intreden van de nieuwe massa-onvoldoende en komt daarmee het principe van rechtsduidelijkheid en procedurele zekerheid ten goede. Het insolventierechtelijk systeem wordt consequent voortgezet en blijft gevrijwaard van latere manipulatie. Praktisch gezien is het noodzakelijk om de eigen vorderingen per geval nauwkeurig te beoordelen en proactief te documenteren.
Bronnen: Bundesarbeitsgericht, Urteil vom 25.08.2022, Az.: 6 AZR 441/21; § 55, § 208, § 209 Insolvenzordnung; relevante vakliteratuur.
Voor bedrijven, investeerders en andere economisch betrokkenen die worden geconfronteerd met vragen rondom de insolventierechtelijke behandeling van vorderingen of het ontstaan van massa- respectievelijk nieuwe massa-onvoldoende, is het raadzaam om de individuele situatie grondig te laten beoordelen. Voor verdere juridische vragen op dit gebied staan de Rechtsanwälte van MTR Legal graag voor u klaar.
