Inleiding tot de algehele scheiding van goederen
De algehele scheiding van goederen is een huwelijksgoederenregime dat echtgenoten individueel door middel van een huwelijkscontract kunnen overeenkomen. In tegenstelling tot het wettelijke stelsel van gemeenschap van aanwas, blijft bij de scheiding van goederen het vermogen van de echtgenoten strikt gescheiden. Dit betekent: elke echtgenoot blijft uitsluitend eigenaar van zijn of haar vermogen – zowel datgene wat hij of zij voor het huwelijk bezat, als dat wat tijdens het huwelijk wordt verworven. In geval van echtscheiding of beëindiging van het huwelijk door overlijden vindt er geen verrekening van de aanwas plaats. Het vermogen van de echtgenoten wordt dus niet gezamenlijk beschouwd of verdeeld, maar blijft volledig bij de betreffende echtgenoot.
De afspraak om te kiezen voor scheiding van goederen wordt bij notariële akte vastgelegd in een huwelijkscontract. Alleen dan is de regeling juridisch geldig en beschermt deze beide partners tegen latere geschillen over het vermogen. Vooral voor echtparen waarbij een of beide partners reeds voor het huwelijk over een groter vermogen beschikken, of tijdens het huwelijk zelf vermogen willen opbouwen, kan de scheiding van goederen een zinvolle optie zijn. Het zorgt voor duidelijke verhoudingen en voorkomt dat in geval van echtscheiding het tijdens het huwelijk opgebouwde vermogen verrekend moet worden.
Uitsluiting van de aanwasverrekening in een ondernemershuwelijk
Juist bij ondernemershuwelijken kan een huwelijkscontract van groot belang zijn voor de economische bescherming van het bedrijf. Daarbij mag het contract niet in strijd zijn met de goede zeden. De Hoge Raad (BGH) heeft nu op 28 mei 2025 geoordeeld dat de verrekening van de aanwas contractueel geldig was uitgesloten, ook al was dit nadelig voor de echtgenote (zaaknr. XII ZB 395/24).
In ondernemershuwelijken speelt het huwelijkscontract een bijzonder belangrijke rol om het bedrijf te beschermen tegen de financiële gevolgen van een mogelijke scheiding. In het contract kunnen verschillende afspraken worden gemaakt, zoals de uitsluiting van de aanwasverrekening en de regeling van de vermogensverdeling. De scheiding van goederen moet expliciet in het huwelijkscontract zijn opgenomen, waardoor er voor beide partners juridische zekerheid wordt gecreëerd. Zonder zulke afspraken geldt het wettelijke stelsel van gemeenschap van aanwas, dat kan worden vervangen door de overeenkomst tot scheiding van goederen in het huwelijkscontract. Het Burgerlijk Wetboek (BGB) en het huwelijksvermogensrecht vormen de juridische basis voor het opstellen van het contract en regelen de vermogensverhoudingen van de partners. Naast de scheiding van goederen kunnen in het contract ook andere stelsels, zoals de gemeenschap van goederen, worden vastgelegd. Voor ondernemers en hun families biedt scheiding van goederen het voordeel dat het bedrijfsvermogen beschermd blijft en nadelen bij een scheiding worden voorkomen. Dit betekent dat anders ook bedrijfsmiddelen of de waardestijging daarvan zouden moeten worden verrekend, wat tot een aanzienlijke economische verzwakking van het bedrijf kan leiden. Om dit te voorkomen, is het belangrijk om in het contract passende regelingen te treffen, aldus het advocatenkantoor MTR Legal Rechtsanwalt, dat eveneens adviseert op het gebied van familierecht.
Aanwasverrekening in het huwelijkscontract uitgesloten
In de zaak die aan de BGH werd voorgelegd, had het echtpaar ter bescherming van het bedrijf een huwelijkscontract afgesloten waarin uitdrukkelijk de scheiding van goederen was overeengekomen, wat beide partners rechtszekerheid bood. In het contract werden naast scheiding van goederen ook andere afspraken gemaakt, zoals regelingen omtrent alimentatie na het huwelijk en pensioenrechtenverrekening. Zonder zo’n contract zou voor de echtgenoten het wettelijke stelsel van gemeenschap van aanwas op grond van het Burgerlijk Wetboek (BGB) gelden, maar dat kan door het sluiten van een scheiding van goederen worden vervangen. Het huwelijksvermogensrecht en de betreffende artikelen in het wetboek vormen de juridische basis voor dergelijke contracten en bieden individuele regelingsmogelijkheden. Naast scheiding van goederen kunnen in het contract ook andere stelsels, zoals gemeenschap van goederen, worden vastgelegd. Voor ondernemers en hun families biedt de scheiding van goederen het voordeel dat het bedrijfsvermogen wordt beschermd en nadelen bij een eventuele scheiding worden voorkomen. De echtgenote werkte destijds als bedrijfseconoom en directeur van een GmbH, met een bruto salaris van circa 4.200 euro per maand, de echtgenoot was actief in het familiebedrijf. In de statuten was vastgelegd dat elke aandeelhouder met zijn of haar partner een scheiding van goederen moest overeenkomen.
Toen het huwelijk na ongeveer tien jaar werd beëindigd, claimde de vrouw ondanks de andere regeling in het contract toch een aanwasverrekening.
BGH: Geen strijd met de goede zeden
Haar vordering werd ook in laatste instantie door de BGH afgewezen. De Hoge Raad bevestigde het oordeel van het gerechtshof in Stuttgart dat de scheiding van goederen rechtsgeldig was overeengekomen en dat het contract niet in strijd met de goede zeden was. De gemaakte afspraken in het contract komen overeen met de wettelijke bepalingen, waarbij expliciet de scheiding van goederen is overeengekomen. Het contract werd opgesteld conform het Burgerlijk Wetboek (BGB) en het huwelijksvermogensrecht, waarbij het wettelijke stelsel door de contractuele regeling werd vervangen. Weliswaar leidde het contract tot een eenzijdige vermogensverdeling ten nadele van de vrouw, aldus de rechters in Karlsruhe. Desondanks is het contract niet in strijd met de goede zeden. De voordelen van de scheiding van goederen liggen vooral voor economisch onafhankelijke partners en hun families in het voorkomen van nadelen bij een scheiding. Naast scheiding van goederen kunnen in het contract ook andere stelsels, zoals gemeenschap van aanwas of gemeenschap van goederen, worden geregeld.
Beslissend was dat de echtgenote economisch zelfstandig, goed opgeleid en ten tijde van het sluiten van het contract volledig wilsbekwaam was. Daarnaast kon zij rekenen op juridisch advies van haar vader, die notaris en advocaat was. Er was ook geen sprake van dwang of een benarde situatie die bij het sluiten van het contract werd uitgebuit. Integendeel, de vrouw was economisch onafhankelijk en was financieel niet afhankelijk van het sluiten van het huwelijk, aldus de BGH. Ook na haar vertrek als directeur van de GmbH had ze op basis van haar opleiding goede kansen op een vergelijkbare functie. Bovendien was zij contractueel goed beschermd door maandelijkse uitkeringen in geval van echtscheiding. Er zijn bovendien geen aanwijzingen dat de vrouw door het contract is overrompeld, aldus de BGH.
Bescherming van het bedrijfsvermogen is een legitiem belang
Daarnaast is bij ondernemershuwelijken de bescherming van het bedrijfsvermogen een algemeen erkend legitiem belang. De uitsluiting van de aanwasverrekening en het aangaan van de scheiding van goederen in het huwelijkscontract scheppen voor beide partijen rechtszekerheid. De opstelling van het huwelijkscontract gebeurt conform het Burgerlijk Wetboek (BGB) en het huwelijksvermogensrecht, waarbij het wettelijke stelsel van gemeenschap van aanwas geldt als er geen afwijkende afspraken zijn. Naast scheiding van goederen kunnen ook andere stelsels zoals gemeenschap van aanwas of gemeenschap van goederen in het contract worden geregeld. Vooral voor ondernemers en hun families biedt de scheiding van goederen het voordeel dat het bedrijfsvermogen wordt beschermd en nadelen bij een scheiding worden voorkomen. De uitsluiting van de aanwasverrekening dient hier het doel om het voortbestaan van de onderneming te waarborgen, aldus de BGH.
Ondanks deze uitspraak kan een contractueel vastgelegde uitsluiting van de aanwasverrekening of andere regelingen in het huwelijkscontract toch in strijd met de goede zeden zijn. Een contract is dan in strijd met de goede zeden als bij het sluiten van het contract sprake is van een evident onredelijke en eenzijdige lastenverdeling en dit gepaard gaat met een ongelijkwaardige onderhandelingspositie of het uitbuiten van een dwangsituatie. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als een partner financieel of sociaal aanzienlijk zwakker staat, er een duidelijke afhankelijkheid of een druk- of dwangsituatie bestaat, het aan compenserende regelingen ontbreekt ondanks het nadeel voor één partij of als iemand door het contract overrompeld is. In dergelijke gevallen kan het contract nietig worden verklaard.
Fiscale gevolgen van de scheiding van goederen
De keuze voor scheiding van goederen in een huwelijkscontract heeft niet alleen gevolgen voor het vermogen van de echtgenoten bij echtscheiding, maar ook op fiscaal gebied, die zorgvuldig moeten worden overwogen. In tegenstelling tot de gemeenschap van aanwas valt bij de scheiding van goederen het van erfbelasting vrijgestelde aanwasdeel bij overlijden of scheiding weg. Dit kan vooral tot fiscale nadelen leiden wanneer bij overlijden vermogen wordt overgedragen dat het vrijgestelde bedrag voor echtgenoten van 500.000 euro overschrijdt. In dergelijke gevallen kan de belastingdruk hoger zijn dan bij gemeenschap van aanwas.
Verder dient men er rekening mee te houden dat de keuze van het stelsel ook erfrechtelijke en familierechtelijke gevolgen kan hebben. De scheiding van goederen is niet in alle gevallen de beste oplossing. Soms kan een aangepaste gemeenschap van aanwas zinvoller zijn. Hiermee kan men de aanwasverrekening bij echtscheiding uitsluiten, maar deze bij overlijden behouden – wat fiscale voordelen kan opleveren.
Voordat tot scheiding van goederen in het huwelijkscontract wordt overgegaan, is het daarom aan te raden om uitgebreid advies in te winnen. Een ervaren advocaat of fiscalist kan helpen om de individuele vermogenssituatie te analyseren en de fiscale en juridische gevolgen van de verschillende stelsels te beoordelen. Zo wordt verzekerd dat het gekozen stelsel optimaal aansluit bij de persoonlijke en financiële behoeften van de partners en dat er geen ongewenste nadelen ontstaan. In Duitsland is de scheiding van goederen een erkend stelsel, dat zowel voor als na het huwelijk via een notarieel vastgelegd huwelijkscontract kan worden overeengekomen. Zorgvuldige planning en advies zijn daarbij essentieel om alle gevolgen voor vermogen, belasting en erfrecht te overzien.
Huwelijkscontract rechtsgeldig opstellen
In tegenstelling hiermee erkende de BGH in de onderhavige zaak de contractsvrijheid bij ondernemershuwelijken. Zelfs bij objectieve ongelijkheid is de bereidheid van beide partijen om de gevolgen van het contract bewust te aanvaarden, voldoende voor de geldigheid ervan. Een dergelijk huwelijkscontract is niet in strijd met de goede zeden zolang er geen subjectieve benadeling is en legitieme belangen zoals de bescherming van bedrijfsvermogen duidelijk zichtbaar zijn.
In het huwelijkscontract kunnen diverse afspraken worden gemaakt, zoals de uitsluiting van de aanwasverrekening, regelingen omtrent de vermogensverdeling of het overeenkomen van scheiding van goederen. Het opstellen van het contract gebeurt conform het Burgerlijk Wetboek (BGB) en het huwelijksvermogensrecht. Naast scheiding van goederen kunnen ook andere stelsels zoals gemeenschap van aanwas of gemeenschap van goederen worden geregeld in het contract. Het voordeel van de scheiding van goederen ligt voor ondernemers en hun families vooral in het beschermen van het bedrijfsvermogen en het vermijden van nadelen bij een scheiding van de echtgenoten.
Juist bij ondernemershuwelijken kan een op maat gemaakt huwelijkscontract de economische stabiliteit van de onderneming bevorderen en werkgelegenheid behouden.
MTR Legal Rechtsanwalt adviseert over het huwelijkscontract en andere onderwerpen van het familierecht. Voor vragen of meer informatie kunt u per e-mail of via ons contactformulier contact met ons opnemen.
Neem gerust contact met ons op!
