Het OLG Frankfurt am Main bevestigt het recht van Facebook om misleidende berichten over coronavaccinaties te verwijderen
Het Oberlandesgericht (OLG) Frankfurt am Main heeft met een uitspraak van 14 november 2024 (zaaknr. 16 U 52/23) een belangrijke koersbepaling gemaakt rondom de moderatie en controle van inhoud op sociale netwerken. In het concrete geval oordeelde de rechtbank dat de exploitant van het sociale netwerk Facebook gerechtigd was diverse bijdragen te verwijderen, omdat deze volgens de rechterlijke beoordeling onjuiste informatie over de werkzaamheid en mogelijke risico’s van het toedienen van coronavaccins verspreidden. De beslissing onderstreept de afweging tussen vrijheid van meningsuiting en de bescherming van gebruikers tegen desinformatie, met name bij onderwerpen van aanzienlijke maatschappelijke relevantie zoals volksgezondheid.
Achtergrond van de rechterlijke beslissing
In de onderliggende procedure had een gebruiker Facebook aangeklaagd, nadat meerdere van zijn berichten over coronavaccinatie door het bedrijf waren verwijderd. De berichten bevatten onder meer beweringen dat de vaccins ‘niet werkzaam’ en ‘levensgevaarlijk’ zouden zijn. Facebook baseerde de verwijderingen in eerste instantie op haar interne gemeenschapsstandaarden en de gebruiksvoorwaarden van het platform, waarin misinformatie en gezondheidsdesinformatie worden verboden.
Het OLG Frankfurt am Main onderzocht of deze contractvoorwaarden een voldoende grondslag vormden voor het verwijderen van de betwiste inhoud en of daarmee de door de Grondwet gegarandeerde vrijheid van meningsuiting van de gebruiker niet onevenredig werd beperkt.
Grondslag van de vrijheid van meningsuiting en haar grenzen
De rechtbank benadrukte dat de vrijheid van meningsuiting volgens art. 5 van de Duitse Grondwet van groot belang is en in beginsel ook het uiten van opvallende of scherpe meningen beschermt. Deze vrijheid vindt echter haar grens daar waar feitelijke beweringen worden verspreid die objectief onjuist zijn en daardoor andere rechtsbelangen of het maatschappelijk debat aanzienlijk kunnen schaden. Met betrekking tot de coronavaccinatie stelde de rechtbank vast dat wetenschappelijke consensus en voortdurende, op evaluatie gebaseerde informatieverzameling een duidelijke feitenbasis hebben gecreëerd.
Het plaatsen van aantoonbaar onjuiste feiten (zoals de algemene ‘onwerkzaamheid’ van vaccins of algemene uitspraken over hun ‘gevaarlijkheid’), die in strijd zijn met op bewijs gebaseerde kennis, kan daarom noch door de vrijheid van meningsuiting, noch door bescherming tegen inhoudsmoderatie op private platforms worden gedekt.
Voor het oordeel relevante aspecten van het geval
Contractuitleg en gemeenschapsstandaarden
Volgens het OLG Frankfurt am Main worden de binnen het platform geldende gemeenschapsstandaarden in het licht van de gebruiksovereenkomst tijdig en transparant meegedeeld. Voor gebruikers ontstaat zo vanaf het begin een legitiem vertrouwen dat bepaalde inhoudelijke grenzen moeten worden nageleefd. Worden deze overschreden, dan kan de platformexploitant de betreffende maatregelen – zoals het verwijderen van berichten – rechtmatig nemen.
Belangenafwegingen
De rechtbank voegde eraan toe dat in elk individueel geval altijd een belangenafweging moet plaatsvinden tussen de bescherming van de volksgezondheid, de integriteit van het debat en de belangen van de uitende gebruiker. In dit geval weegt het algemeen belang, vooral gezien de pandemische situatie en het grote schadepotentieel van desinformatie, zwaarder dan het belang bij ongelimiteerde verspreiding van persoonlijke inschattingen met feitelijk karakter.
Reikwijdte van de beslissing
Er dient op te worden gewezen dat het recht om te verwijderen haar grenzen kan vinden als de betwiste inhoud geen feitelijke beweringen maar louter waardeoordelen of meningsuitingen bevat die niet aantoonbaar onjuist zijn. De uitspraak is dus geen blanco volmacht voor onbeperkte verwijdering van inhoud op sociale platformen, maar concretiseert de maatstaven voor een evenwichtige belangenafweging in de spanning tussen vrijheid van meningsuiting en inhoudelijke sancties door platformexploitanten.
Implicaties voor de praktijk
De beslissing van het OLG Frankfurt am Main past in een recente rechtspraak die een toenemende verantwoordelijkheid voor beheerders van sociale netwerken ziet bij de bestrijding van desinformatie – vooral waar het betreft de volksgezondheid en het algemeen belang. Tegelijkertijd worden de eisen aan transparantie en duidelijkheid van de gebruiksvoorwaarden benadrukt. Platformexploitanten moeten ervoor zorgen dat gebruikers voldoende worden geïnformeerd over de geldende regels en dat er een gelaagd moderatiesysteem is met mogelijkheden tot verweer of klacht.
Slotopmerking
Voor bedrijven en particulieren die geconfronteerd worden met vragen over digitale meningsuiting, platformregulering of andere aspecten van het medierecht, is de recente beslissing van het OLG Frankfurt am Main van bijzonder belang. Mochten er vragen of verdere juridische zorgen bestaan over de vrijheid van meningsuiting, de implementatie van community-standaarden of de moderatiepraktijk van platforms, dan staan de bij MTR Legal werkzame Rechtsanwalt graag voor diepgaand juridisch advies ter beschikking.
