Aansprakelijkheid van grondeigenaren voor brandafval: actuele ontwikkelingen uit de rechtspraak
De bestuursrechter in Sleeswijk-Holstein heeft in zijn beschikking van 4 juli 2025 (zaaknr.: 6 B 18/25) opnieuw verduidelijkt hoe ver de verantwoordelijkheid van grondeigenaren reikt met betrekking tot op hun perceel ontstane afval, met name na branden. De uitspraak biedt aanleiding om de aansprakelijkheidsvereisten voor vastgoedeigenaren vanuit het publiekrecht vanuit verschillende perspectieven te belichten.
Het oordeel van de rechtbank in een oogopslag
In de onderliggende zaak bevonden zich als gevolg van een brand aanzienlijke hoeveelheden brandafval op het perceel van de eigenaar. De bevoegde gemeente beval de eigenaar bij bestuursdwang om het afval op wettige wijze te verwijderen en deskundig af te voeren. Tegen deze verplichting verweerde de eigenaar zich met het argument dat hij niet verantwoordelijk was voor het ontstaan van het afval, omdat het veroorzaakt was door een externe brandstichter.
De bestuursrechter van Sleeswijk-Holstein benadrukte dat de publiekrechtelijke aansprakelijkheid van de eigenaar niet berust op schuld of medeveroorzaking van het afval, maar vooral aanknoopt bij de positie van grondeigenaar (zogeheten situatieverantwoordelijkheid). Ongeacht de omstandigheden van het ontstaan van het afval – dus ook los van een eventuele strafdaad door derden – dient de eigenaar gevaren voor het algemeen belang en milieurisico’s door afvalopslag te voorkomen.
Wettelijke grondslagen voor de aansprakelijkheid van grondeigenaren
Gebondenheid aan de afvalrechtelijke regelgeving
Het centrale wettelijk kader voor de omgang met afval in Duitsland is de Circulaireconomie-wet (KrWG). Eigenaars en bezitters van percelen zijn volgens § 7 lid 1 KrWG verplicht afval op correcte wijze te verwijderen en milieuvriendelijk af te voeren. Vooral na branden op het perceel blijft deze plicht bij de eigenaar, ook wanneer de brand door externe derden is veroorzaakt.
Situatieverantwoordelijkheid versus gedragsverantwoordelijkheid
In het publiekrechtelijk gevaarpreventierecht wordt onderscheid gemaakt tussen zogeheten gedragsverantwoordelijkheid (dader of gedragsstoornis) en situatieverantwoordelijkheid. Voor vastgoedeigenaren staat de situatieverantwoordelijkheid (§ 17 Landesverwaltungsgesetz Schleswig-Holstein – LVwG) voorop: zij zijn door enkele bezitspositie aansprakelijk voor gevaren die van hun perceel uitgaan, voor zover zij hier door maatregelen aan kunnen bijdragen of deze kunnen beperken.
Regresmogelijkheden en verdere aansprakelijkheid
Ook wanneer grondeigenaren primair door middel van bestuursdwang verplicht worden afval te verwijderen, blijft regres op de daadwerkelijke veroorzaker, bijvoorbeeld civielrechtelijke schadevergoedingsvorderingen, mogelijk. Dit ontheft echter niet van de gedoog- en medewerkingsplicht in het bestuursrechtelijk proces jegens de bevoegde instantie.
Praktijkgevolgen en verplichtingen voor vastgoedeigenaren
Milieurisico’s en preventieve maatregelen
Brandafval op het perceel kan niet alleen een overtreding vormen, maar ook potentieel gevaarlijk en milieuschadelijk zijn. Vooral in gevallen waar gevaarlijke stoffen (bijv. asbest, verontreinigde bouwmaterialen) verbrand zijn, dreigen aanvullende milieurechtelijke sancties en saneringsmaatregelen. Vroegtijdige communicatie met de toezichthoudende autoriteiten en documentatie van de eigen zorgmaatregelen is daarom van groot belang.
Gevolgen ook bij externe invloeden
De uitspraak van het VG Sleeswijk-Holstein maakt duidelijk, los van eventuele medeveroorzaking, dat perceelgebonden afval tot de verantwoordelijkheidsfeer van de eigenaar behoort. Dit betekent dat ook zonder eigen schuld op het eigen perceel ontstaan afval verwijderd moet worden om aan wettelijke voorschriften en de openbare veiligheid te voldoen.
Conclusie en vooruitblik
De uitspraak van de bestuursrechter in Sleeswijk-Holstein onderstreept de grote verantwoordelijkheid die grondeigenaren dragen met het oog op het voorkomen, verwijderen en afvoeren van afval op hun eigendommen – ook bij schuld van derden of in het geval van bijzondere gebeurtenissen zoals branden. In het bijzonder voor zakelijke vastgoedeigenaren, investeerders en vermogende particulieren die in Duitsland en internationaal vastgoed bezitten, is het aan te bevelen zich grondig vertrouwd te maken met de juridische eisen van het publiek afval- en milieurecht.
Let op de individuele juridische advisering
Het onderwerp verenigt een groot aantal juridische en feitelijke bijzonderheden, vooral op het snijvlak tussen publiekrechtelijke verplichtingen en civielrechtelijke regresmogelijkheden. Voor een juridische beoordeling van uw individuele situatie en belangen staan wij van MTR Legal Rechtsanwalt met onze praktijkervaring graag tot uw beschikking.
