Corona-overbruggingshulp als relevant inkomen voor het alimentatierecht – Recente ontwikkelingen
De beoordeling van staatssteunmaatregelen in het kader van de COVID-19-pandemie roept nog steeds belangrijke vragen op binnen het alimentatierecht. In het bijzonder rijst bij de zogenoemde corona-overbruggingshulp de vraag of, en in hoeverre, deze ondersteuningsbetalingen moeten worden aangemerkt als inkomen in de zin van het alimentatierecht. Het Oberlandesgericht Bamberg bevestigde met het vonnis van 6 april 2022 (Az. 2 UF 23/22) dat de corona-overbruggingshulp tot het alimentatierelevante inkomen behoort. Het arrest verduidelijkt de alimentatierechtelijke behandeling van deze pandemiegerelateerde betalingen en biedt belangrijke aanknopingspunten voor onderhoudsplichtigen, onderhoudsgerechtigden en hun adviseurs.
Achtergrond van de corona-overbruggingshulp
De overheidsmaatregelen voor overbrugging zijn ingesteld om de economische gevolgen van de COVID-19-pandemie, met name voor zelfstandige ondernemers, zzp’ers en vrije beroepsbeoefenaren, te verzachten. Het doel was het opvangen van existentiebedreigende omzetverliezen en het behouden van de economische handelingsbekwaamheid van de betrokkenen. Bij de aanvraag moeten uitgebreide gegevens over bedrijfskosten, inkomsten en de economische situatie worden verstrekt, waarbij de steun meestal gebonden is aan het dekken van vaste bedrijfskosten.
De alimentatierechtelijke kwalificatie van coronasteun
Beginsel van inkomensrelevantie
Volgens gevestigde rechtspraak dienen in het alimentatierecht alle daadwerkelijk gerealiseerde inkomsten te worden meegenomen die de onderhoudsplichtige ter beschikking staan voor zijn levensonderhoud, tenzij deze expliciet gebonden zijn aan een bepaald doel of uitsluitend als doorlopende posten kwalificeren. Tot deze inkomsten behoren volgens vaste praktijk naast de inkomsten uit zelfstandige of niet-zelfstandige arbeid ook overheidsuitkeringen, voor zover deze niet uitsluitend aan een bepaalde beroepsmatige doelbinding onderworpen zijn.
Beslissing van het OLG Bamberg
Het OLG Bamberg gaat ervan uit dat de in het kader van de corona-overbruggingshulp verstrekte bedragen in beginsel als inkomen van de ontvanger in de zin van § 1603 BGB moeten worden gerekend. Dit geldt in ieder geval wanneer de middelen worden aangewend om bedrijfskosten te compenseren die anders uit privé-inkomsten – en daarmee uit het voor het alimentatierecht relevante inkomen – zouden moeten worden betaald. Een andere beoordeling is volgens de rechtbank alleen aan de orde als de doelbinding van de middelen zo strikt is opgezet dat een directe aanwending voor het levensonderhoud van meet af aan is uitgesloten.
Gevolgen voor de beoordeling van de onderhoudsbekwaamheid
Door het meenemen van de overbruggingshulp in de inkomensvaststelling, neemt het voor de alimentatieberekening relevante inkomen toe. Dergelijke ondersteuningsbetalingen moeten daarom bij de beoordeling van de draagkracht van een onderhoudsplichtige worden meegenomen, voor zover na aftrek van de daadwerkelijk met behulp van de middelen betaalde vaste lasten nog een overschot resteert, of de exacte omvang van de in aanmerking genomen bedrijfskosten in het individuele geval niet eenduidig vaststelbaar is.
Afgrenzing ten opzichte van andere ondersteuningsmaatregelen
Er moet worden onderscheiden tussen de overbruggingshulp en andere pandemiegerelateerde steunmaatregelen, zoals werktijdverkorting, noodhulp of fiscale versoepelingen. Terwijl werktijdverkorting in principe als inkomen moet worden meegeteld, kunnen puur zakelijk gebruikte middelen, zoals soms bij noodhulp het geval is, in uitzonderingssituaties buiten beschouwing blijven, mits een strikte doelbinding aantoonbaar is.
Praktische implicaties en onzekerheden
Terugbetalingsverplichtingen en prognosebeslissingen
In de praktijk bestaat vaak onzekerheid over de vraag in hoeverre ontvangen steun achteraf te hoog kan zijn berekend en teruggevorderd kan worden. Alimentatierechtelijk blijft echter leidend welk inkomen de onderhoudsplichtige op het moment van de alimentatieberekening daadwerkelijk ter beschikking staat. Prognoses omtrent de inkomensontwikkeling in crisistijd moeten altijd voorzichtig worden gemaakt en vereisen een zorgvuldige documentatie van de afzonderlijke bedragen en hun aanwending.
Verplichting tot openheid en transparantie
De onderhoudsplichtige heeft tegenover de gerechtigde en voor de rechter een uitgebreide plicht tot het verschaffen van informatie over alle relevante inkomensbestanddelen. Daaronder vallen ook gegevens over de hoogte, de toekenningsperiode en de besteding van de ontvangen coronasteun. Transparantie hierover is essentieel om een juiste en realistische alimentatieberekening mogelijk te maken.
Conclusie en vooruitblik
De beslissing van het OLG Bamberg bevestigt de tendens in de rechtspraak om pandemiegerelateerde steunmaatregelen als relevant voor het inkomen te beschouwen en daarmee ook te betrekken binnen het alimentatierecht. Gezien de complexiteit en veelzijdigheid van overheidsprogramma’s blijft het afwachten hoe de rechtspraak zich in de toekomst bij vergelijkbare situaties zal opstellen. Ondernemers, zelfstandigen en vrije beroepsbeoefenaren, die zich bevinden tussen alimentatierechtelijke verplichtingen en overheidssteun, doen er goed aan de actuele ontwikkelingen nauwlettend te volgen.
Bron
Het vonnis van het Oberlandesgericht Bamberg van 6 april 2022 (Az. 2 UF 23/22) is te raadplegen op urteile.news.
Voor vragen of onzekerheden met betrekking tot de alimentatierechtelijke beoordeling van corona-steunmaatregelen en andere ondernemingsrechtelijke onderwerpen staan de Rechtsanwälte van MTR Legal – een nationaal en internationaal opererend advocatenkantoor voor ondernemingsrecht – graag tot uw beschikking.
