Bemiddeling bij theaterkaartjes in het kader van een bezoekerskring: Geen handelsvertegenwoordigerstatus volgens OLG Frankfurt am Main
De werkzaamheden van bezoekerskringen bij de bemiddeling van kaartjes voor staatstheaters vormen een snijpunt tussen het burgerlijk contractenrecht en het distributierecht. In dit verband heeft het Oberlandesgericht Frankfurt am Main (uitspraak van 16 oktober 2015, zaaknr. 5 U 43/15) duidelijk gemaakt dat bezoekerskringen die als tussenpersoon optreden tussen theaters en eindafnemers, onder bepaalde omstandigheden geen aanspraak hebben op de rechtspositie van handelsvertegenwoordiger volgens §§ 84 e.v. HGB. Dit artikel behandelt een uitvoerige juridische analyse van de zaak, de onderliggende overwegingen van de rechter en de mogelijke gevolgen voor soortgelijke bedrijfsmodellen in de evenementenbranche.
Uitgangssituatie van de zaak
Contractuele situatie tussen staatstheater en bezoekerskring
In het geschil had een bezoekerskring voor haar leden toegangskaartjes voor voorstellingen van een staatstheater gekocht en deze vervolgens aan haar leden doorgegeven. Het doel was om een vaste ledengroep de deelname aan geselecteerde voorstellingen mogelijk te maken. De organisatie en distributie van de kaartjes werd verzorgd door de bezoekerskring, die van haar leden een contributie ontving.
Twistpunt: Recht op handelsvertegenwoordigersprovisie
Het geschil draaide om de vraag of de bezoekerskring recht had op een provisie als handelsvertegenwoordiger volgens de desbetreffende bepalingen van het Handelsgesetzbuch. Het staatstheater ontkende dit met het argument dat de bezoekerskring niet voor het theater, maar in eigen naam had gehandeld.
Kernpunten van de beslissing
Systematische afbakening: Handelsvertegenwoordiger en zelfstandige handelaar
Het Oberlandesgericht Frankfurt maakte in het huidige vonnis zorgvuldig onderscheid tussen de typische positie van een handelsvertegenwoordiger en die van een zelfstandige handelaar (vgl. §§ 84 e.v. HGB). Voor het aannemen van een handelsvertegenwoordigersrelatie is doorslaggevend dat de vertegenwoordiger duurzaam in naam en voor rekening van een ander zaken bemiddelt of sluit.
Daarentegen is er sprake van zelfstandig handelen wanneer een ondernemer goederen of diensten op eigen naam en voor eigen rekening verkoopt – ongeacht of de producten van de ‘leverancier’ afkomstig zijn of niet.
Toepassing op de bezoekerskring
De rechter stelde vast dat de bezoekerskring de toegangskaartjes zelfstandig bij het theater verwerft en deze vervolgens op eigen verantwoordelijkheid en in eigen naam aan haar leden doorverkoopt. De bezoekerskring treedt dus niet op als bemiddelaar die enkel tussen theater en eindgebruiker staat, maar als zelfstandige koper en verkoper. De economische risicoverdeling en de contractuele verhoudingen bevestigden deze classificatie.
Dientengevolge is er noch een bemiddelings- noch een afsluitvertegenwoordigersrelatie in juridische zin. Hierdoor zijn aanspraken op handelsvertegenwoordigersprovisie en de relevante beschermingsrechten, zoals het HGB die voorziet, uitgesloten.
Juridische classificatie en gevolgen voor de praktijk
Relevantie van het distributierecht voor kunst- en culturele organisatoren
De uitspraak schept duidelijkheid voor organisatoren, groepen afnemers en bezoekerskringen ten aanzien van de juridische kwalificatie van dergelijke relaties. Met name biedt het een duidelijke lijn voor de afbakening van handelsvertegenwoordigersrelaties in de culturele sector, waar vergelijkbare distributiemodellen vaak voorkomen.
Ondernemingen die zich richten op de bemiddeling van toegangskaarten, wordt aangeraden de contractstructuur nauwkeurig te definiëren en daarbij de vermeende inschakeling van tussenhandelaren juridisch te beoordelen. De vraag naar risicoverdeling en de economische zelfstandigheid van de bemiddelaar of wederverkoper kan doorslaggevend zijn voor de vraag of handelsvertegenwoordigersbescherming (bijv. aanspraken op vergoeding volgens § 89b HGB) van toepassing kan zijn of niet.
Belang voor toekomstige contractvorming
De uitspraak benadrukt het belang van een nauwkeurige en duidelijke uitwerking van de onderliggende contracten. Indien een partij in eigen naam en voor eigen rekening optreedt, is er doorgaans geen sprake van een handelsvertegenwoordigersrelatie. In het geval van bemiddelings- of afsluitvertegenwoordiging dienen echter de criteria van § 84 HGB te worden getoetst. Dit betreft met name de vraag of sprake is van een duurzame, zelfstandige bemiddelingsactiviteit in naam en voor rekening van een ander, en welke wederzijdse rechten en plichten hieruit voortvloeien.
Potentiële contractspartijen dienen bovendien oog te hebben voor de fiscale en vennootschapsrechtelijke implicaties van een dergelijke samenwerking.
Slotopmerking
De uitspraak van het OLG Frankfurt van 16 oktober 2015 maakt duidelijk dat bij de bemiddeling van toegangskaartjes door bezoekerskringen de kwalificatie als handelsvertegenwoordiger in de zin van het HGB niet automatisch van toepassing is. Doorslaggevend blijven altijd de concrete contractuele en feitelijke omstandigheden.
Voor vragen met betrekking tot de juridische uitwerking van distributiesystemen, met name in de evenementenbranche, kan een individuele juridische beoordeling zinvol zijn.
De rechtsanwalt bij MTR Legal staan u graag ter beschikking voor een discrete en gedegen analyse van uw contractuele structuren.
