Overzicht van de actuele rechtspraak over het alleenbeschikkingsrecht bij kinderalimentatie in het echte co-ouderschap
Het familierecht heeft de afgelopen jaren een gestage ontwikkeling doorgemaakt, met name met betrekking tot de vormgeving van het zorgmodel voor minderjarige kinderen na de scheiding van de ouders. Een belangrijk spanningsveld ontstaat hierbij in verband met het zogenoemde echte co-ouderschap, waarbij beide ouders de zorg voor het kind in vrijwel gelijke mate op zich nemen. De rechterlijke vaststelling wie in deze constellatie bevoegd is om kinderalimentatie te vorderen, is van centraal belang – vaak staan hierbij de ver strekkende economische belangen van beide ouders en het kind zelf centraal.
Tegen deze achtergrond krijgt een uitspraak van de rechtbank Hersbruck van 8 april 2021 (zaaknr.: 8 F 783/20) bijzondere relevantie. Het gerecht moest beoordelen of in gevallen van volledig co-ouderschap aan één ouder – in afwijking van de wettelijke regel – het exclusieve recht kan worden toegekend om alimentatieaanspraken te doen gelden.
Juridische classificatie van het alleenbeschikkingsrecht in de context van het co-ouderschap
Wettelijke grondslag en gebruikelijke praktijk
Volgens het Duitse familierecht moeten belangrijke kwesties voor het kind in principe gezamenlijk door beide met het gezag belaste ouders worden geregeld. Op het gebied van het aanspraak maken op alimentatie betekent dit, dat ook de aanspraken van het kind op kinderalimentatie in principe óf gezamenlijk óf namens en met toestemming van beide ouders worden geldend gemaakt. Het overdragen van het beslissingsrecht aan slechts een ouder is op grond van § 1628 BGB bij uitzondering mogelijk, wanneer er sprake is van een geschil tussen de ouders en het welzijn van het kind een dergelijke regeling vereist.
Co-ouderschap – bijzonderheden bij het ouderlijk gezag
Het co-ouderschap wordt gekenmerkt doordat het kind in vergelijkbare mate door beide ouders wordt verzorgd. Anders dan bij het residentiemodel, waarbij één ouder overwegend zorgt draagt, zijn beide ouders in het dagelijks leven in gelijke mate betrokken. Met het oog op alimentatiekwesties rijst in de praktijk dan ook de vraag of een van beide ouders, zonder betrokkenheid van de ander, namens het kind zelfstandig alimentatieaanspraken kan doen gelden.
De overwegingen van het AG Hersbruck en de reikwijdte ervan
De rechtbank Hersbruck stelde in haar uitspraak duidelijk dat een overdracht van het exclusieve beslissingsrecht tot het geldend maken van kinderalimentatie aan één ouder bij het echte co-ouderschap niet in overeenstemming is met de wettelijke voorschriften. Deze rechterlijke beoordeling is gebaseerd op een genuanceerde interpretatie van § 1628 BGB, mede gelet op het specifieke karakter van het co-ouderschap.
Motivering van de afwijzende houding
De rechtbank stelde dat kinderalimentatie bij het echte co-ouderschap als een kwestie van wezenlijk belang moet worden aangemerkt. In de uitspraak wordt benadrukt dat de wetgever – gezien de gelijkwaardige verantwoordelijkheid van beide ouders bij co-ouderschap – geen basis biedt om de handhaving van alimentatie-aanspraken uitsluitend aan één ouder toe te wijzen. Dit zou indruisen tegen het principe van gezamenlijk ouderlijk gezag en ertoe leiden dat één ouder zonder medewerking van de ander over existentiële financiële zaken kan beslissen.
Bovendien wees het gerecht op het gevaar van een structurele benadeling – met name indien in het kader van het co-ouderschap meningsverschillen ontstaan over het alimentatierecht. Een eenzijdig beslissingsrecht zou er in deze gevallen toe kunnen leiden dat legitieme belangen van de andere ouder buiten beschouwing blijven.
Beoordeling van uitzonderingen en verdere situaties
De rechtbank zag ook voor uitzonderingsgevallen geen aanleiding voor een andere beoordeling, zolang er geen sprake is van een direct gevaar voor het welzijn van het kind en beide ouders constructief deelnemen aan hun ouderlijke verantwoordelijkheid. Alleen in situaties waarin het welzijn van het kind concreet wordt bedreigd door het gedrag van één ouder – bijvoorbeeld door een voortdurende weigering om terechte alimentatieaanspraken door te zetten – kan een aangepaste beoordelingsmaatstaf van toepassing zijn. Dit was in het onderhavige geval niet aan de orde.
Belangrijke gevolgen voor de praktijk en verdere beschouwingen
Deze uitspraak maakt duidelijk dat bij het echte co-ouderschap de gelijkberechtiging van beide ouders ook op het vlak van alimentatie voorop staat. Voor de gerechtelijke en buitengerechtelijke praktijk betekent dit dat eenzijdige stappen bij de handhaving van alimentatie niet mogelijk zijn. Geschillen over de doorvoering van kinderalimentatie moeten dan ook binnen het kader van gezamenlijk ouderlijk gezag worden opgelost of zo nodig door een rechter worden beslecht.
Het bereik van deze uitspraak is vooral van belang voor vermogende particulieren en ondernemers, wier familierechtelijke geschillen steeds complexere financiële en fiscaalrechtelijke raakvlakken kennen. Vooral bij grensoverschrijdende gevallen en wanneer sprake is van verschillende vermogensstructuren kunnen aanvullende vragen opkomen, bijvoorbeeld in de context van het internationaal privaatrecht of bij de tenuitvoerlegging van alimentatiebeschikkingen.
Slotopmerking
De rechtspraak over de inrichting van het co-ouderschap en de daaruit voortvloeiende alimentatievragen is continu in ontwikkeling. Voor betrokkenen die voor vergelijkbare beslissingen staan of hun rechten en plichten beter willen begrijpen, is het raadzaam om de actuele hoogste jurisprudentie en de individuele aspecten zorgvuldig te toetsen.
Voor diepgaandere erfrechtelijke, vennootschapsrechtelijke of fiscale vraagstukken in verband met alimentatieaanspraken en de invulling van het co-ouderschap staan de Rechtsanwälte van MTR Legal u graag met raad en daad terzijde.
