Persoonlijke aansprakelijkheid van de bestuurder voor het insolventie-uitvalgeld bij te late indiening van het insolventieverzoek
De uitspraak van het Oberlandesgericht (OLG) Koblenz van 7 december 2012 (zaaknr.: 6 U 175/06) onderstreept nadrukkelijk de bijzondere plichten en risico’s waaraan het bestuur van een vennootschap wordt blootgesteld in geval van insolventie. Centraal in de uitspraak staat de vraag of en onder welke voorwaarden een bestuurder bij niet-tijdige indiening van het insolventieverzoek persoonlijk verplicht kan worden tot betaling van insolventie-uitvalgeld aan getroffen werknemers.
Achtergrond: plichten en verantwoordelijkheid in crisistijd
Het insolventierecht schrijft voor dat bij het intreden van betalingsonmacht of overmatige schuldenlast van een kapitaalvennootschap de bestuurder verplicht is om onverwijld – uiterlijk binnen drie weken – een verzoek tot opening van de insolventieprocedure in te dienen (§ 15a InsO). Het naleven van deze termijn is van groot juridisch belang. Dit dient in het bijzonder ter bescherming van de belangen van de schuldeisers, maar ook ter bescherming van het personeel, wiens aanspraken op loon anders in gevaar komen.
Insolventie-uitvalgeldaanspraak van de werknemers
Wanneer een vennootschap failliet gaat, voorziet de wet onder meer in de mogelijkheid voor werknemers om insolventie-uitvalgeld van het UWV (Bundesagentur für Arbeit) te ontvangen. Dit is bedoeld ter compensatie van het gemiste loon over de laatste drie maanden voorafgaand aan de opening van de insolventie. Het UWV treedt dan met haar uitbetalingen, ter hoogte van het betaalde uitvalgeld, in de rechten van de werknemers tegen de werkgever. Hieruit ontstaat vaak een aanzienlijke regresvordering op de vennootschap zelf.
Aansprakelijkheid van de bestuurder bij plichtsverzuim (doorbraak van aansprakelijkheid)
In de regel is de aansprakelijkheid beperkt tot het vennootschapsvermogen. Het OLG Koblenz heeft echter duidelijk gemaakt dat bij verwijtbare schending van de insolventieaanvraagplicht een persoonlijke aansprakelijkheid van het bestuur mogelijk is. In de behandelde zaak had de bestuurder het insolventieverzoek pas maanden na het intreden van de betalingsonmacht ingediend. Door deze verwijtbare schending van de plicht heeft het UWV schade geleden in de vorm van uitbetaalde insolventie-uitvalgelden, omdat deze betalingen vermijdbaar zouden zijn geweest als de vennootschap tijdig het verzoek had gedaan en de arbeidsovereenkomsten had beëindigd.
Belang van causaliteit en schuldvraag
De rechtbank stelde vast dat persoonlijke aansprakelijkheid van de bestuurder vereist dat het ontstaan van de schade causaal verband houdt met de te late indiening van het insolventieverzoek. Indien de bestuurder tijdig het insolventieverzoek had ingediend en de arbeidsovereenkomsten had beëindigd, zou voor die periode geen aanspraak op insolventie-uitvalgeld zijn ontstaan. De bestuurder moet zich dan ook verweeren met de vraag of en in hoeverre zijn gedrag daadwerkelijk verantwoordelijk was voor de schade.
Voor de aansprakelijkheid is ook het verwijt (schuld) van de bestuurder relevant. Zowel opzet als nalatigheid zijn voldoende. Ontbreekt bewijs van verwijt, dan blijft aansprakelijkheid mogelijk op grond van algemene civielrechtelijke beginselen.
Bijzonderheden bij de regresvordering door het UWV
Het UWV is als gevolg van de uitbetalingen bevoegd om tegen de bestuurder op te treden, voor zover het vennootschapsvermogen niet toereikend is en sprake is van verwijtbaar plichtsverzuim. Hierdoor neemt het risico voor het bestuur in crisissituaties navenant toe, wat een zorgvuldige monitoring van de economische ontwikkelingen en een tijdige toetsing van de noodzaak tot indiening van het insolventieverzoek vergt.
Belang van de uitspraak voor bestuurders en vennootschappen
De uitspraak van het OLG Koblenz onderstreept indrukwekkend dat de doorbraak van aansprakelijkheid van het bestuur bij insolventie geen louter theoretisch risico ‘op papier’ is, maar concrete en verstrekkende financiële gevolgen kan hebben. De aansprakelijkheid ziet niet alleen op klassieke schade voor schuldeisers, maar omvat expliciet ook compensatiebetalingen van het UWV aan werknemers.
Vennootschappen en hun leidinggevende organen dienen daarom crisissymptomen tijdig te herkennen, voortdurend te monitoren en waar nodig strikt te voldoen aan de insolventierechtelijke voorschriften. Zo niet, dan kunnen – onafhankelijk van de economische situatie van de vennootschap – aanzienlijke persoonlijke aansprakelijkheidsrisico’s ontstaan.
Opmerking over de onschuldpresumptie en lopende procedures
Er wordt op gewezen dat iedere getroffen bestuurder, tegen wie vorderingen wegens te late indiening van het insolventieverzoek worden ingesteld, tot de definitieve juridische vaststelling van alle omstandigheden als onschuldig geldt. De gepresenteerde juridische beginselen zijn gebaseerd op gepubliceerde uitspraken en kunnen in het individuele geval afwijken.
Bronvermelding
Het vonnis van het Oberlandesgericht Koblenz van 07.12.2012 (zaaknr.: 6 U 175/06) en meer informatie zijn te vinden op https://urteile.news/OLG-Koblenz6-U-17506Bei-verspaeteter-Insolvenzantragsstellung-ist-der-Geschaeftsfuehrer-zur-Zahlung-des-Insolvenzausfallgeldes-verpflichtet~N14876.
Conclusie en vertrouwelijkheidsnota
Gezien de complexe aansprakelijkheidssituatie bij uitstel van insolventie is het raadzaam om tijdig duidelijkheid te krijgen over mogelijke risico’s en bestaande handelsplichten. Bij vragen of onzekerheden rondom insolventieaanvraagplichten en de persoonlijke aansprakelijkheid staan de advocaten van MTR Legal graag voor verdere informatie tot uw beschikking.
